"UZUN HİKAYE"nin yönetmeni Osman Sınav hayatını kaybetti.

(foto.01) Osman Sınav (1956-2025).
(kaynak: birgun.net)

Filminin yönetmeni Osman Sınav, bugün (20 Mart 2025) hayatını kaybetti. Sınav, Ayvalık/Küçükköy'de bir bölümü çekilen "uzun hikaye" filminin de yönetmeni idi.

    - 2012 - Uzun Hikaye filminin Hayri Kaan Köksal tarafından hazırlanan web             sayfası. [LİNK]

Ayvalık Bibliyografyası (kaankoksal.com.tr) hakkında...

(foto.01) 2018 yılından beri yayında olan Ayvalık Bibliyografyası arayüzü.
(kaynak: kaankoksal.com.tr, 2025)

Bir süre önce -2014 yılında- "çakma Ayvalık'lı" olmaya başladığım günlerin daha başlarında, Suat'ın kahvesinde oturmuş laflıyorduk... Sanırım dört kişiydik ve tümümüz de "İstanbul kaçkını" idik. Konuşmanın bir yerinde; belki arkadaşlardan biri belki de ben, dedik ki: "eğer birisi Ayvalık için bir şey yapmak istiyorsa, önce Ayvalık bibliyografyası yapmalı!"

İstanbul'a dönünce bu konuşmayı anımsadım ve bir görev olarak, 2014 yılından bu yana Ayvalık "toplamakta", "okumakta", "yazmaktayım". Bu okuduklarımı da yaklaşık yedi yıldır "kaankoksal.com.tr" adresinde yayımlamaktayım. 

Ne yalan söyleyeyim, bu web sitesini kurunca "belge isteyenlerden başımı alamayacağımı" sanıyordum. Oysa ki; bir iki arkadaş dışında kimse belge isteme konusunda niyetli bile olmadı. Sanırım benim dışımda herkes Ayvalık hakkında yazılan; Türkçe, Osmanlı Türkçesi, Yunanca, İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, Rusça, İspanyolca vs. dillerindeki altmış küsür bin belgeden haberdardı...

Evet... Ben yine de "Ayvalık Bibliyografyası" çalışmalarına devam ettim, onbir yıldır. Zaman bulabildikçe, belge bilgilerini "AACR2 formatında" [1] sisteme girmekteyim ve sanırım bugüne kadar ancak ikibin civarında belgeyi de girebilmişimdir. Bu blogumda, Ayvalık Bibliyografyası için belirlediğim "yöntemi" ve "belge toplama çalışmalarımı" anlatacağım. Elbette bunları yaparken de Ayvalık Bibliyografyası'nın tanıtımını yapacağım.

(foto.02) Ayvalık Bibliyografyası basılı yayınlarının bir bölümü.
(kaynak: Hayri Kaan Köksal, 6 Temmuz 2022, Ayvalık)

Ayvalık Bibliyografyası Hakkında...

Gerek Hacettepe gerekse de Taşkışla kütüphanelerini en yoğun kullanan öğrencilerden birisi ve çocukluğumdan beri kitap okumayı ve "biriktirmeyi" seven bir kişi olsam da, kalkıştığım bu işin tekniği konusunda en ufak bir bilgiye sahip değildim. İlk bir yılım "Ayvalık okumaları" ile paralel, yöntem öğrenmek için "kütüphanecilik" okumaları ile geçti. 

Hatta o günlerde bir ara, yeniden "üniversite -kütüphanecilik bölümü elbette- okumaya" karar vermek üzere idim. O ilk yıl; "bibliyografya nasıl oluşturulur?", "Dewey ondalık sistemi nedir? [2]", "AACR2 ile kataloglama nasıl yapılır?", "APA.7'nin [3] kuralları nedir?" vs. ile geçti. Sanırım 2015 yılında, o günlerde Ayvalık İlçe Halk Kütüphanesi müdürü olan sevgili Aygül'le tanıştım. Ve sürekli olarak kütüphanecilik hakkında öğrendiklerimi onunla doğruladım. O yıllarda bir yandan da, "Ayvalık Bibliyografyası"nın ilk kitaplarını alıyordum (foto.03).

(foto.03) Ayvalık Bibliyografyası Ahmet Yorulmaz yayınlarının bir bölümü.
(kaynak: Hayri Kaan Köksal, 6 Temmuz 2022, Ayvalık)

Kütüphaneciliği "öğrenmeye çalışırken", bir yandan da Ayvalık Bibliyogafyası'na giren her belgenin bir "veri tabanına" yazılması gerektiği ortaya çıktı. Zira belgeler, inanılmaz bir hızla birikmeye başlamıştı. Bu belgeler ilk zamanlar Türkçe idi ve "basit bir excell tablosu" ile işlerin altından kalkabileceğimi sanmıştım. Ancak işin "o kadar kolay olmadığını" daha dördüncü ayda anladım. Bunun üzerine biraz "php ve sql bilgimi" geliştirmem gerektiğine karar verdim. Ve sanırım üç ay süren, "web sitesi kurma okumalarına" başladım (foto.04 ve foto.05). 

(foto.04) Ayvalık Bibliyografyası mySQL veri tabanı.
(kaynak: kaankoksal.com.tr, 2025)

(foto.05) Ayvalık Bibliyografyası'nda bir kitap detayı sayfası.
(kaynak: kaankoksal.com.tr, 2025)

Sonuçta kurduğum web sitesini "kaankoksal.com.tr"de yayımlamaya başladım. Öykünün burada bittiğini sanan okur "yanılmaktadır". 

Kısa bir süre sonra, Ayvalık konusunda fikri bir tıkanıklık yaşamaya başlayınca, "Ayvalık araştırmalarım ve dolayısı ile Ayvalık Bibliyografyası kurma yöntemim üzerine düşünmeye" başladım. Sanırım bir ay kadar süren bu "düşünmeler" sonunda şunu buldum:

"Bugüne kadar, Ayvalık ile Karesi (Balıkesir) dolayısı ile Hüdavendigâr (Bursa) arasında bir 'rabıta' kurdum ve ancak buraya kadar ilerleyebildim. Bir Edremid (Edremit) veya Kemer Edremit (Burhaniye) çalışsa idim, tartışmalı olsa da yöntemim bu olabilirdi. Ancak sürekli coğrafi açıdan farklılaşmalar yaşamış [4] ve nüfusunun neredeyse tümüne yakını 'Ortodoks Hıristiyan' olan bu ilçede [5] yöntem farklı olmalıydı."

Böylece kent okumalarım: güneyde İzmir'i, doğuda Bergama'yı ve batıda da Midilli'yi içerdi. Bir başka değiş ile, hem okuduğum (okuyacağım da denebilir) belge sayısı artmış oldu hem de Ayvalık araştırmalarımın önü açıldı. Bugün Ayvalık üzerine laf söyleyebilmeme neden olan, bu "genişletilmiş hiterland"dır".

Birinci yıla doğru, bir dizi "kabul" ile yolumu ilerletmeye başladım. Örneğin "kataloglama" için Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları 2'yi ve Türkiye'de uzun yıllardır başarı ile yoluna devam eden Milli Kütüphane Süresiz Yayınlar Kataloğu'nu, YÖK Akademik Kurumlar ve TÜBA Araştırma yöntemlerini kabul ettim. 

Çalışmalar için bazı kütüphaneleri kullanmam gerekiyordu. Bu hem belgenin sayısal kopyasının bulunmasını sağlıyor ve hem de doğru kodlanmasına katkı veriyordu. Bunu yaparken aşağıda listelerini ve link adreslerini verdiğim kütüphnelerden ve belge merkezlerinden yararlandım:

- Milli Kütüphane (kasif.mkutup.gov.tr)

- Kütüphaneler ve Yayımlar Gn.Md. (koha.ekutuphane.gov.tr)

- Türkiye Makaleler Bibliyografyası (makaleler.mkutup.gov.tr)

- TÜBİTAK Ulusal Toplu Katalog (toplukatalog.gov.tr)

- Online Computer Library Center, Inc.: OCLC (worldcat.org)

- YÖK Ulusal Tez Merkezi (tez.yok.gov.tr)

- SALT Araştırma (saltresearch.org)

- Bibliothèque nationale de France (bnf.fr)

- Deutsche Nationalbibliothek (dnb.de)

- Εθνική Βιβλιοθήκη {Yunanistan Milli Kütüphanesi}  (nlg.gr)

- Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Μυτιλήνης {Midilli H.Kütüphanesi} (cplm.gr)

- Internet Archive (archive.org)

- Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri Merkezi (devletarsivleri.gov.tr)

- Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi (kentarsivi.balikesir.bel.tr)

- Ankara Üniversitesi Açık Erişim (acikarsiv.ankara.edu.tr)

- Balıkesir Üniversitesi Açık Erişim (kutuphane.balikesir.edu.tr)

- Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi (seyhan.library.boun.edu.tr)

- Onsekiz Mart Üniversitesi Açık Erişim (acikerisim.lib.comu.edu.tr)

- Dokuz Eylül Üniversitesi Açık Erişim (acikerisim.deu.edu.tr)

- Ege Üniversitesi Açık Erişim (acikerisim.ege.edu.tr)

- İstanbul Teknik Üniversitesi Açık Erişim (polen.itu.edu.tr)

- İstanbul Üniversitesi Açık Erişim (katalog.istanbul.edu.tr)

- Marmara Üniverstesi Açık Erişim (katalog.marmara.edu.tr)

- ODTÜ Kütüphanesi (library.metu.edu.tr)

- Ankara Üniversitesi Gazeteler Arşivi (gazeteler.ankara.edu.tr)

- Cumhuriyet Gazetesi Arşivi (cumhuriyetarsivi.com)

- Milliyet Gazetesi Arşivi (gazetearsivi.milliyet.com.tr)

- Osmanlıca Gazeteler Arşivi (osmanlicagazeteler.org)

- Türk Dil Kurumu Kısaltmalar Dizini (tdk.gov.tr)

Şüphesiz yukarıdakiler dışında; Türk Tarih Kurumu, Türk Tarih Kurumu tarih çevirme arayüzü, Nadir Kitap ve Amazon gibi veri tabanları ile çok sayıda yayınevi ve mezat evi web sayfalarını da eklemeliyim.

Belgeleri ararken terimi ya da sözcüğü değişik dillerle yaptım. Ayvalık'ı ararken, yukarıdaki hinterlandı olduğu gibi taradım. Ya da “Ayvalık”ı tüm diller ile: “Aivali”, “Aïvali”, “Häivali”, “Kidonya”, “Kydonies”, “Aϊβαλί”, “Κυδωνίαι” vs. biçiminde taradım.

En büyük "sorunu" DDC numaralarını üretirken yaşadım. Bunu aşabilmek için bir yandan İngilizce DDC 20. edition'ı kullandım bir yandan da Aygül'ün armağan  ettiği Türkçeye çevrilen DDC 20. sürümünü (Dewey,1989;Dewey,1993). Ayrıca özellikle Türkçe belgelerde Milli Kütüphane DDC sınıflanmasından da çok yaralandım.

1 Ocak 2007’den önceki 10 haneli olan ISBN numaralandırma sisteminin 13 haneli yeni standarta çevrilmesi işlemi için www.isbn.org/ISBN_converter üzerinden yaptım. ISSN için ise, dergilerin web sitelerinden yararlandım. Ayrıca belge içinde dizinleme işlemi de yaptım. Araştırmacının çalışma alanları farklı olabileceği için dizinlemede kullanılan sözcükleri ana başlıkları köşeli parantez içine alarak, örneğin [Ayazmend] şeklinde gösterdim. 

Hala "ihtiyaç olduğu zamanlar" değişiklik yapsamda, Ayvalık Bibliyografyası'na eklediğim yaklaşık ikibin belgeyi okurun hizmetine sunmaktayım. 

Adresi tekrar yazarsam: kaankoksal.com.tr/web/index.php

---

DİPNOTLAR

[1] AACR2 Anglo-Amerikan Cataloguing Rules (Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları).

[2] DDC Dewey Decimal Clasification System (Dewey Onluk Sınıflandırma Sistemi)

[3] APA.7 American Psychological Associaton 7. edition (Amerikan Psikologlar Birliği 7. basım)

[4] Örneğin Ayazmend, yani bugün Ayvalık'ın bir mahallesi olan Altınova, 1653 yılında Κυδωνιές χώρα (Kydoniés Chóra) karyesini kapsayan bir kaza idi ve Karesi (Balıkesir) Vilayeti'ne bağlı idi (Köksal,2021). Daha sonra Aydın Vilayeti Bergama Kazası'na bağlı bir nahiye oldu.

[5] Ayvalık Kazası'nın Osmanlı dönemi "gündelik yaşamı"na yönelik çalışmalar yapmak için, iyi derecede Ortodoks teolojisi bilgisine sahip olmak gerekir. Bu hem "parish" (yerine göre cemaat ve yerine göre mahalle) terimini, hem "şapel-kilise-manastır" "örgütlenmesi" ve "binalarını" ve hem de nüfusunun tamamına yakın kısmı İslâm dışı bir dine sahip olan bu büyüklükte bir ilçede çalışabilmek için gereklidir.

---

KAYNAKÇA

Asar, R. (2021).

APA 7 yazım kuralları, İzmir : 9 Eylül Üniversitesi Yayınları.

Dewey M. (1989).

Dewey decimal classification and relative index edition 20, (4 cilt) (yay. haz.) John P. Comaromi, New York : Forest Press.

Dewey M. (1993).

Dewey onlu sınıflama ve bağıntılı dizin 20. basımın Türkçe çeviri ve uyarlaması (4 cilt) (yay. haz.) Uğur Okman (çev.) F.Nil Ayhan, Ankara : Milli Kütüphane.

Keseroğlu, H.S. (2006).

Kataloglama Kuralları: Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları 2, İstanbul : Mep Yayınları.

Köksal, H.K. (2021)

1653 Tarihinde adları yazılan, 33 Ayvalık'lı aile, 29 Ağustos 2021.

son erişim tarihi: 14 Mart 2025.

1865 TARİHLİ BİR KİTAPTAKİ BİLGİLER IŞIĞINDA, AYVALIK'taki TİCARET HAYATI

(foto.01) Commercial Reports'un ilk sayfası.

kaynak: Ayvalık Bibliyografyası

 

Birleşik Krallık, 1800'lerin başından itibaren bir çok ülkede ve o ülkenin bir çok şehrinde konsolosluklar kurdu. Kurduğu bu konsolosluklar bugünkü büyükelçiliklerden biraz farklıydı. Görevleri, o zaman için bir tür "tüccarlara yönelik kolaylaştırıcılık, ticari mümessillik" olan bu kurumlarda görev yapan konsoloslarından ayrıca, görev yaptıkları ülkelerin "ticaret kapasiteleri" hakkında yıllık rapor hazırlamalarını da istemekteydi. 

Bu raporların bir çoğu bugün tercümesi yapılarak yayımlandı ve üzerinde de çok başarılı sayısız analitik çalışmalar yapıldı. 

Daha önce Ayvalık'ta açılan "konsolosluklar" üzerine çalışmalar yapmış ve yayınlamıştım (Köksal,2022;Köksal,2024). Ayvalık kısmının tercümesini yeni yaptığım 1866 "ticari raporu" da bu çalışmalarda birisidir (foto.01). Ayvalık Bibliyografyası'na 00988-01261 numara ile kayıtlı olan bu yayın, "Commercial Reports received at the Foreign Office from her Majesty's consuls during the year 1865" [1] adını taşımaktadır (foto.02) (Commercial,1866).

(foto.02) Commercial Reports'un Ayvalık'ı içeren sayfası.
kaynak: Ayvalık Bibliyografyası

Kitabın "918-920" sayfalarında yer alan Ayvalık'ın 1864 ve 1865 yılları hakkında bir takım "özet" bilgiler de öğrenmekteyiz. Örneğin; 1864 yılında "Geçtiğimiz yıla kıyasla, yağ mahsulündeki azalma nedeniyle nakliye miktarında büyük bir düşüş" yaşanmıştır (Commercial,1866:918).

Bir başka konu ise, 1864 yılında -belki bir iki yıl öncesinde- "limanın derinleştirilmesi meselesidir". Dalyan ve Dolap boğazlarının "temizlik ve derinleştirilmesiyle ilgili teknik şartname ve antlaşmanın" ele alındığı bir çalışmayı, Akbüber ve Köken yapmışlardı (Akbüber ve Köken,2022).

Aşağıda bu ticari raporun ilgili sayfalarının tercümesini bulacaksınız...

---

1865 yılı içerisinde 

Majestelerinin konsoloslarından 

Dışişleri Bakanlığı'na gelen ticari raporlar. 

(Temmuz 1865'e kadar sunulan Raporların devamı niteliğindedir.)

    Majestelerinin emriyle, Şubat 1866'da Parlamento'nun her iki Meclisine [de]             sunulmuştur.

LONDRA:

HARRISON AND SONS TARAFINDAN BASILMIŞTIR.

1866

sf. 918-920

TÜRKİYE.

AYVALIK.

Sayın Konsolos yardımcısı Marato'nun 1864 Yılı Ticareti ve Ayvalık Ticareti Hakkındaki Raporu.

SEYİR VE ULAŞIM.

Bu liman İzmir'den yaklaşık yüz mil [2] uzaklıktadır; ancak zemin son yıllarda çok yükseldiği için ağır tonajlı gemilerin ve vapurların girmesi imkansızdır, bu nedenle ulaşım, küçük tekneler ve kayıklarla sınırlıdır. Ürünlerin çoğu yerel tüketim için İzmir ve İstanbul'a götürülür, ithalat [da] buradan sağlanır ve dolayısıyla bu limanlardan gelen iadeler [o limanların listelerinde] görünür.

Geçtiğimiz yıla kıyasla, yağ mahsulündeki azalma nedeniyle nakliye miktarında büyük bir düşüş vardır.

Son iki yıldır seyir ve ticaret şu şekilde olmuştur:-

Bu yıl ithalatın niteliği ve miktarı şu şekilde olmuştur:-

 

Bu bölgede, büyük ölçüde zeytin ağacı yetiştiriciliği yapılmaktadır; elverişli bir mevsimde 45.000 cwt yağ ve 50.000 cwt sabun üretilmektedir.

Çok az mısır yetiştirilmektedir, hatta bölge sakinleri için bile yeterli değildir. Pamuk yetiştiriciliği çok artmıştır ve başarılı olma olasılığı yüksektir. Mısır tohumu toprağa en uygun olanıdır. Bu yılın tahmini ürünü yaklaşık 45.000 balyadır. Bu pamuğun çoğu develerle İzmir'e taşınmaktadır, bu nedenle bu bölgenin ihracatında yer almamaktadır.

Nüfus. 

Ayvalık'ın nüfusu yaklaşık 34.000 kişidir. Çok az Avrupalı vardır. Bölge sakinlerinin çoğu zeytin sıkma ve sabun yapma işiyle uğraşmaktadır. 97 yağ değirmeni ve 30 sabun işletmesi vardır.

Uygun tarım aletleri, çırçır makineleri ve yağ presleri konusunda büyük bir eksiklik vardır, ancak yerlileri eski sistemlerini değiştirmeye ikna etmek zordur.

Ayvalık, 5 Ağustos 1865

---

DİPNOTLAR

[1] 1865 yılı içerisinde Majestelerinin konsoloslarından Dışişleri Bakanlığı'na gelen ticari raporlar.

[2] 1 mil = 1,609344 kilometredir.

[3] cwt., centum weight (centum ağırlığı) anlamına gelen Latince bir kısaltmadır. 1 ton = 2.000 libre = 20 cwt. dir. Centum weight (cwt.), ABD'de 100 libre 45,5 kg ve Birleşik Krallık'ta 112 libre yaklaşık 50 kg kabul edildiği için farklılık taşır. Buradaki cwt., Birleşik Krallık içindir.

[4] Kraliyet galonu olarak da bilinir. Sıvı veya kuru için bir ayrı yoktur. 1 galon = 4,54609 litredir.

[5] Yarda veya yard olarak anılır. Birleşik Krallık'ta kullanılan bir uzunluk ölçüsü birimidir. 1 yarda 3 fit ya da 36 inçtir ve 91.44 cm. uzunluğa karşılık gelir.

[6] 1 kile = 36,5 kilogramdır.

[7] £, "pound" işaretidir. Pound, Birleşik Krallık'ta kullanılan para birimidir. 1 pound 1 İngiliz Sterlini'ne eşittir. Ayrıca 1 pound 20 İngiliz Şilin'ine de eşittir. 

[8] s. (1/- olarak ta gösterilir), Birleşik Krallık "şilin'inin (shilling)" kısaltmasıdır. 

[9] d. Birleşik Krallık "peni'sinin (pence)" kısaltmasıdır. 

---

KAYNAKÇA

----, -. (1866).

Commercial Reports received at the Foreign Office from her Majesty's consuls during the year 1865, Londra : Harrison and Sons.

Akın Akbüber, B. ve Köken, T. (2022).

19. yüzyıl Ayvalık ekonomik hayatının gelişimine etki eden olaylardan biri: Dalyan ve Dolap Boğazlarının derinleştirilmesi, Balıkesir : Geçmişten Günümüze Balıkesir’in Kültürel Mirası - 3.

Köksal, H.K. (2024).    

Şark tıcaret yıllıklarındaki Ayvalık konsoloslukları, 16 Mayıs 2024.

son erişim tarihi: 3 Mart 2025.

Köksal, H.K. (2022).

Şark ticaret yıllıklarındaki bilgiler ışığında Ayvalık ve yakın çevresi (1881-1922), sf:151-187, Ayvalık tarihi üzerine : akademik çalışmalar seçkisi, (yay. haz.) Berrin Akın Akbüber, Ayvalık : Ayvalık Belediyesi Kültür Yayınları.