Excell ile hazırladığım "bibliyografya" adlı dosyaya kayıt girişleri yapıyor ve her girişten sonra eriştiğim "düzeyden dolayı" kendimle gurur duyuyordum. Ta ki 2016 yılında, Soloup'un (Antonis Nikolopoulos), "Dört Yazar Üç Kuşak, İki Yaka Bir Ayvalık" çizgi romanının "kaynakça niyetine" başlıklı bölümüyle karşılaştığım güne kadar (Soloup,2016:403-443). O gün, Ayvalık bibliyografyası hazırlıklarında "nasıl yetersiz" kaldığımı anlamıştım ancak esas büyük "şoku" bir kaç ay sonra elime geçen Psarros'un efsane kitabının kaynakçası ile karşılaştığımda yaşayacaktım (Psarros,2017:585-597).
Bugünlerde belgelere ait veri girişlerindeki eksik bilgileri tamamlama ve son kontrol işlemleri sürerken, ortaya çok sayıda geliştirilmiş analitik analiz çıkınca, bunları meraklı okurlarla paylaşmaya karar verdim. Bir başka deyiş ile; bu blogla başlayacak olan yazı dizisi, "son kontrol çalışmaları sırasında" yaptığım analizlerin grafik sunumlarıdır. Oluşan bu bilgiler, yedi yıldır üzerinde çalıştığım Ayvalık Konulu Belgeler Bibliyografyası 2022 (AKBB'22)'ye giren [2] ve büyük çoğunluğu da Ayvalık Dermesi (AD)'ne eklenmiş olan belgeler üzerinden geliştirilmiştir. Bu analitik çalışmanın, Ayvalık üzerine araştırma yapmak isteyen akademik çevrelerin yeni konulara yönelmelerine ve/veya geliştirilememiş çalışmaları ilerletmelerine yardımcı olmasını umuyorum.
Buradaki analitik analizler: "1. doktora tezleri" ve "2. yüksek lisans (uzmanlık) tezleri" olarak başlayacak, şayet okurda bir ilgi oluşursa "3. makaleler", "4. bildiriler", "5. kitaplar ve kitap bölümleri" başlıklarıyla devam edecektir. Her bölümün sonunda, -isteyen okur- incelenen belgelerin APA-7 kurallarına göre hazırlanan pdf formatındaki "özet bibliyografyasını" da edinebilecektir.
Buradaki çalışmanın AKBB'22 içindeki verilerden hazırlandığını bir kez daha anımsatarak, 1988-2022 yılları arasında Türkiye'deki üniversitelerde hazırlanan "doktora tezleri" özelindeki ilk analitik çalışmayı sunuyorum.
GİRİŞ
YÖK ve değişik üniversite açık erişim ortamlarında yayımlanmış veri tabanı ve dizinlerdeki bilgilere dayanılarak hazırlanan AKBB'22 verilerine göre, 1988-2022 yılları arasında Türkiye'deki üniversitelerde 122 adet "doktora tezi" hazırlanmıştır.
AKBB'22'deki verilere göre; 1995 yılında Ege Üniversitesi katılmıştır. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı'nda, hazırlanan "XVI. yüzyılda Edemit Kazası" (YÖK Tez no.: 439834) adlı doktora tezi, Prof. Dr. Necmi Ülker'in danışmanlığında Fikret Yılmaz tarafından hazırlandı [3]. 1996 yılından başlayarak Ayvalık, doktora çalışmalarında "ilgi duyulan bir bölge" haline gelmeye başladı. O sene Dokuz Eylül, İstanbul, İstanbul Teknik ve Uludağ üniversitelerinde dört adet doktora tezi hazırlandı. Bu tezlerden iki tanesi tarih, bir tanesi coğrafya ve bir tanesi de jeoloji mühendisliği alanlarında oldu.
Ayvalık ve yakın çevresi, 2007 yılından itibaren akademik çevrelerin "ilgi odağı" olmaya başladı. O sene 7 doktora tezi hazırlandı. Ertesi yıl 2008'de bu sayı 10'a yükseldi.
AKBB'22'deki verilere göre, Ayvalık ve yakın çevresi üzerine en fazla tez 2013 yılında hazırlandı. O sene, 12 üniversitede 12 adet doktora tezi hazırlandı. Aynı zamanda 2013 yılı halen en fazla doktora tezinin hazırlandığı yıl olmuştur. İzleyen yıllarda doktora tezlerinin sayısı giderek azaldı. 2020 yılında, büyük olasılıkla pandemi nedeniyle hazırlanan tez sayısı bire düştü (tablo.1).
 |
| (tablo.1) Yıllara göre hazırlanan doktora tezleri |
1. 1988-2022 yılları arasında
Türkiye'de yapılan doktora tezlerinin üniversitelere göre dağılımı
AKBB'22'deki verilere göre; Ayvalık ve yakın çevresini ele alan, en fazla sayıda doktora tezi çalışmasını Ankara Üniversitesi gerçekleştirmiştir. Aynı zamanda ilk çalışmayı da yapan üniversitede toplam 15 adet doktora tezi hazırlanmıştır.
Ankara Üniversitesi'ni 14 doktora tezi ile Dokuz Eylül Üniversitesi, 11 doktora tezi ile Ege Üniversitesi, 10 doktora tezi ile İstanbul Teknik Üniversitesi izlemektedir. Bölge üniversitesi olan Balıkesir Üniversitesi ile bir başka Ankara üniversitesi olan Hacettepe Üniversitesi'nde de 8'er doktora tezi hazırlanmıştır.
Bunlar dışında; İstanbul ve Marmara üniversitelerinde 7'şer, Selçuk Üniversitesi'nde 5, Celal Bayar, Gazi ve Süleyman Demirel üniversitelerinde 4'er, Fırat, İhsan Doğramacı Bilkent ve Onsekiz Mart üniversitelerinde 3'er, Mersin ve Orta Doğu Teknik üniversitelerinde ise 2'şer doktora tezi hazırlanmıştır.
Adnan Menderes, Afyon Kocatepe, Erciyes, Fatih, Mehmet Akif Ersoy, Mimar Sinan Güzel Sanatlar, Niğde, Ondokuz Mayıs, Pamukkale, Uludağ ve Yıldız Teknik üniversitelerinde ise 1'er adet doktora tezi hazırlanmıştır.
Doktora tezlerinin üniversitelere göre dağılımını gösteren liste şöyledir (tablo.2).
 |
| (tablo.2) Üniversitelere göre hazırlanan doktora tezleri |
2. 1988-2022 yılları arasında
Türkiye'de yapılan doktora tezlerinin enstitülere göre dağılımı
AKBB'22'deki verilere göre; Ayvalık ve yakın çevresini ele alan 122 doktora tezinin 63 adeti üniversitelerin sosyal bilimler enstitülerinde hazırlanmıştır. Bunu 27 doktora tezi ile fen bilimleri enstitüleri izlemiştir.
Üniversitelerin Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi enstitülerinde 13, Türk inkılap tarihi enstitüsünde ise 4 doktora tezi yazılmıştır. Eğitim bilimleri enstitülerinde 6, ekonomi ve sosyal bilimler ile Türkiyat araştırmaları enstitülerinde ise 3'er tez hazırlanmıştır. Bunların dışında 1'er adet doktora tezi ise enerji, lisansüstü eğitim ve sağlık bilimleri enstitülerinde hazırlanmıştır.
Hazırlanan doktora tezlerinin enstitülere göre dağılımını gösteren liste şöyledir (tablo.3).
 |
| (tablo.3) Enstitülere göre hazırlanan doktora tezleri |
3. 1988-2022 yılları arasında
Türkiye'de yapılan doktora tezlerinin anabilim dalına/ anasanat dalına göre dağılımı
AKBB'22'deki verilere göre; Ayvalık ve yakın çevresini ele alan 122 doktora tezi, toplam 49 anabilim/ana sanat dalında hazırlanmıştır. Buna göre Ayvalık ve yakın çevresini ele alan en fazla çalışma 28 adet tezle tarih anabilim dalında hazırlanmıştır. Ayrıca 12 adet tez de üniversitelerin Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi anabilim dallarında hazırlanmıştır. Türk inkılâp tarihi anabilim dalında hazırlanan 3, Cumhuriyet tarihi ile Türk tarihi anabilim dallarında hazırlanan 2'şer ve Türkiye Cumhuriyeti tarihi anabilim dalında hazırlanan 1 tezi de bu grupta değerlendirebiliriz.
Tarih grubu tezlerini; 7 tezle turizm işletmeciliği ve otelcilik, 5'er tezle biyoloji, mimarlık ve sanat tarihi, 4 tezle İslam tarihi ve sanatları, 3'er tezle iktisat ve su ürünleri, 2'şer tezle coğrafya, ortaöğretim sosyal alanlar eğitimi anabilim dalları izlemektedir. Ayrıca işletme anabilim dalında hazırlanan 1 adet tezi de bu grup içinde anabiliriz.
Türk dili üzerine dört ayrı anabilim dalında hazırlanan tezler ise şöyledir: 4 tez Türk dili ve edebiyatı, 3 tez Türk edebiyatı ve 1'er tez de Türk dünyası edebiyatları ile karşılaştırmalı edebiyat anabilim dalı.
Bunlar dışında birer tez de alfabetik sıraya göre şu anabilim/sanat dallarında hazırlanmıştır:
bitki koruma, deniz bilimleri ve teknolojisi, eğitim bilimleri, endüstri ürünleri tasarımı, enerji bilim ve teknoloji, ev ekonomisi, farmakoloji ve toksikoloji, felsefe ve din bilimleri, giyim endüstrisi ve moda tasarımı, halk bilimi, ilahiyat, jeodezi ve fotogronometri, jeoloji mühendisliği, klasik Arkeoloji, meteoroloji mühendisliği, müzikoloji ve müzik teorisi, orman mühendisliği, petrol ve doğal gaz mühendisliği, peyzaj mimarlığı, restorasyon, şehir ve bölge planlama, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler, tarım ekonomisi, temel eğitim, toprak, Türk sanatı, Türkiye coğrafyası, uluslararası ilişkiler ve uygulamalı jeoloji.
Yukarıda anılan doktora tezlerinin, yıl/anabilim dallarına dair ilişkisini gösteren liste şöyledir (tablo.4).
 |
| (tablo.4) Anbilim/Ana sanat dallarına göre hazırlanan doktora tezleri |
4. 1988-2022 yılları arasında
Türkiye'de yapılan doktora tezlerinin DDC (Dewey Decimal Clasification) göre dağılımı
AKBB'22'deki verilere göre; Ayvalık ve yakın çevresini ele alan 122 doktora tezi, toplam 68 konu başlığı üzerinden hazırlanmıştır.
AKBB'22'deki tüm belgeler, arama kolaylığı sağlamak amacıyla Dewey 20. edisyon Türkçe basımı esas alınarak numaralandırılmaktadır (Okman,1993). Doktora tezlerinde kullanılmış olan konu sınıflandırmaları ve özet açıklamaları şöyledir:
DDC AÇIKLAMASI50. Genel süreli yayınlar ve dizinleri266.02 Hristiyan kilisesi ve kilise çalışması268.8 Doğu Ortodoks Kilisesi tarikatlar ve mezhepler304.6 Nüfus305.6 Dini gruplar320.09 Biyografi ve tarih323.11 Irksal, etnik, ulusal grupların üyeleri325.2 Göç ve Mülteciler (mübadele bu başlık altındadır)327.2 Diplomasi333.76 Tarımsal araziler333.88 Jeotermal enerji333.92 Rüzgar enerjisi334.1 İnşaat ve konut kooperatifleri338.09 Biyografi ve tarih338.174 Ormancılık338.18 Resmi çiftçilik politikaları338.47 Turist ticareti (turizm alanları bu başlık altındadır)344.07 Eğitim ve okullar353.86 Bayındırlık Bakanlığı362.11 Hastanelerin ve ilgili kurumların sunduğu hizmetler363.69 Tarihi koruma363.7 Çevre369.3 Irksal ve etnik kulüpler372.634 İlk öğretim [de] Elyazısı (kalem kullanma)373.07 Orta öğretim Eğitim, araştırma, ilgili konular373.19 Orta öğretim [de] Müfredat387.15 Liman tesisleri (marinalar bu başlık altındadır)388.1 Yollar ve karayolları390.08 Halkbilim > İnsan türlerine göre geleneklerin tarihi ve tanımı391.2 Halkbilim > Kadın kostümleri398.09 Halkbilim > Halkbilim sosyolojisinin tarihi398.87 Halkbilim > Sokak ağıtları ve şarkıları410.9 Dilbilim > Biyografi ve Tarih526.1 Dünya şeklinin teorisi551 Jeoloji, hidroloji, meteoroloji (mühendislikleri bu başlık altındadır)551.22 Depremler552.2 Volkanik ürünler ve kayaçlar553 Ekonomik Jeoloji574 Biyoloji581.9 Bitkilerin coğrafi olarak ele alınışı589.3 Bitki bilimleri > Algler (suyounları)589.45 Bitki bilimleri > Belirli alg türleri > Ectocarpales594.6 Zooloji bilimleri > Molluscoidea (Yumuşakçamsılar)595.32 Zooloji bilimleri > Branchiopoda (Solungaçayaklılar); Anostraca634.63 Tarım ile ilgili teknolojiler > Zeytin635.21 Tarım ile ilgili teknolojiler > Patates637.1 Mandıracılık ve ilgili ürünler > Sütçülük ve sütün işlenmesi639.5 Tarım ile ilgili teknolojiler > Kabukluların üretimi ve avlanması639.8 Tarım ile ilgili teknolojiler > Su ürünleri yetiştiriciliği641.572 Yiyecek ve içecek > Oteller ve restoranlar için yemek pişirme641.59 Yiyecek ve içecek > Belirli coğrafi ortamların pişirme özelliği, etnik pişirme647.94 Ağırlama (Restoranlar, Oteller) ve Mülk Yönetimi > Oteller704.3 Sanat > Irk, etnik, ulusal gruplara göre tarih ve açıklama719.36 Kent ve peyzaj sanatları > Doğal yaşamı koruma alanları724.2 Mimari > Neoklasik725.18 Mimari > Askeri binalar725.4 Mimari > Sanayi binaları726.2 Mimari > Camiler ve minareleri726.5 Mimari > Kiliseler728 Mimari > Konutlar ve ilgili binalar (Geleneksel konutların belirli türleri)781.6 Müzik > Halk müziği808.8 Edebiyat > Birden fazla edebiyattan edebi metin818.3 Türkçe edebiyat > Türkçe çeşitli eserler889.8 Yunanca ve diğer Klasik diller > Farklı türler ve/veya yazarlar930.1 Tarih ve Coğrafya > Arkeoloji 949.9 Tarih ve Coğrafya > Ege adaları956.1 Tarih ve Coğrafya > Türkiye956.2 Tarih ve Coğrafya > Batı Anadolu
Bu anlamda hazırlanan doktora tezlerinin yıllara ve konularına göre listesi şöyledir (tablo.5).
 |
| (tablo.5) DDC'ye göre hazırlanan doktora tezleri |
6. 1988-2022 yılları arasında
Türkiye'de en çok doktora tezi hazırlayan üniversitelerin analizi
AKBB'22'deki verilere göre; ülkemizdeki toplam 29 üniversitede Ayvalık ve yakın çevresi üzerine doktora tezleri hazırlanmıştır. Biz bu bölümde en fazla tez hazırlanan ilk 6 üniversiteyi inceleyeceğiz.
Bu üniversiteler ve hazırlanan tez sayısı şöyledir:
1. Ankara Üniversitesi (15 doktora tez)2. Dokuz Eylül Üniversitesi (14 doktora tezi)3. Ege Üniversitesi (11 doktora tezi)4. İstanbul Teknik Üniversitesi (10 doktora tezi)5. Balıkesir Üniversitesi (8 doktora tezi)Hacettepe Üniversitesi (8 doktora tezi)
Bu üniversitelerde hazırlanan doktora tezlerinin yıllara göre dağılımı şöyledir (tablo.6):
 |
| (tablo.6) Yıllara göre ilk altı üniversitede hazırlanan doktora tezleri |
Bu tezlerin enstitülere göre dağılımını gösteren liste (tablo.7)'de sunulmuştur.
 |
| (tablo.7) Enstitülere göre ilk altı üniversitede hazırlanan doktora tezleri |
Hazırlanan doktora tezlerinin anabilim/ana sanat dallarına göre dağılımı ise şöyledir (tablo.8):
 |
| (tablo.8) Anabilim/Ana Sanat dalına göre ilk altı üniversitede hazırlanan doktora tezleri |
Son olarak, üniversitelere göre hazırlanan doktora tezlerinin konulara göre (DDC) dağılımını inceleyelim (tablo.9)
 |
| (tablo.9) DDC'ye göre ilk altı üniversitede hazırlanan doktora tezleri |
SONUÇ
2015 yılından bu yana üzerinde çalıştığım Ayvalık Konulu Belgeler Bibliyografyası 2022 (AKBB'22)'nin son kontrollerini yaparak, yayımlama aşamasına getirmiş bulunuyorum. Bu son kontroller sırasında oluşan bir dizi ara çıktıyı da okurla paylaşmak istedim ve bu blogdan başlayarak "akademik çalışmalar dizinlerini" yayımlıyorum.
Doktora tezleri ve yüksek lisans (uzmanlık) tezleri ile başladığım bu yazı dizisine yeterli ilgi oluşursa, "makaleler", "bildiriler" ve "kitap ve kitap bölümleri" başlıkları altında devam edeceğim. İncelediğiniz bu blog, AKBB'22'deki verilere göre, 1988-2022 yılları arasında Türkiye'deki üniversitelerde tamamlanan "doktor tezleri" üzerinde geliştirilmiş bir dizi analitik çalışmadır. Ve en fazla doktora tezi hazırlayan ilk 6 üniversiteyi: Ankara, Dokuz Eylül, Ege, İstanbul Teknik, Balıkesir ve Hacettepe üniversitelerini ele almıştır.
Dostluk ve Saygılarımla,
---
DİPNOTLAR
[1] Anglo - Amerikan Kataloglama Kuralları 2 (Anglo-American Cataloging Rules 2nd. ed.),
[2] Ayvalık -ve yakın çevresi- Konulu Belgeler Bibliyografyası çalışmaları sırasında çok sayıda kabul üretilse de en önemli "üç ana kabul" şöyleydi: öncelikle satırlarında "bir kez dahi Ayvalık, Altınova ve Küçükköy geçen her belge" veri tabanına eklenecekti. İkinci ana kabul, her belgenin "öncelikle ilk baskısı belirlenecek" ve ardından diğer dillere yapılan çevirileri bulunacak idi. En zor karar "Ayvalık (delice) zeytin çeşidi" konusu başlığında yaşandı. Zira; nasıl "sarmısak taşı" ya da "şeytan sofrası" bibliyografyanın doğal ilgi alanı içinde yer alıyorsa "Ayvalık zeytini/zeytin ağacı" da yer almalı mıydı? Halen kesin bir kararım olmuş olmasa da, "Ayvalık zeytini/zeytin ağacı" başlığı altındaki belgenin, Ayvalık coğrafi alanında yapılmış olmasına karar verildi.
[3] Burada yeri gelmişken bir belirtmede bulunmalıyım. Sayın Yılmaz'ın bu tezi ile karşılaştıktan sonra, benim Ayvalık araştırmalarındaki "yöntemim değişmişti". O günlere kadar; -belki de bugünkü siyasi coğrafya nedeniyle- "Karasi-Ayvalık arasında müzmin bir ilişki" olduğu kabulüne dayanarak araştırma rotamı sürdürüyor, dolayısıyla kısıtlı bir alanda belge taraması yapıyordum. Oysa ki; "XVI. yüzyılda Edemit Kazası" tezini okuduktan sonra araştırmalarımı, Ayazmend (Altınova) kazasını odak alarak yeniden başlatmış ve Ayvalık'ın bugünkü iktisadi coğrafyasını ancak böyle anlayabilmiştim. Ki bu dönemdeki okumalarım ardından 2019 yılında, "XV. yüzyıldan itibaren Ayvalık ve yakın çevresinin iskânı" adlı yazı dizisini hazırlamıştım (Köksal, 2019a; 2019b; 2019c).
KAYNAKÇA
Keseroğlu, H.S. (2006).
Kataloglama kuralları : Anglo-Amerikan Kataloglama Kuralları (4.b) Mep Kitap.
Köksal, H.K. (2019.a)
XV. yüzyıldan itibaren Ayvalık ve yakın çevresinin iskânı I
---------------- (2019.b)
XV. yüzyıldan itibaren Ayvalık ve yakın çevresinin iskânı II
---------------- (2019.c)
XV. yüzyıldan itibaren Ayvalık ve yakın çevresinin iskânı III
Okman, U. (ed.) (1993)
Dewey onlu sınıflama ve bağıntılı dizin: 20. basımın Türkçe çevirisi ve uygulaması. çev.: Ayhan, F.N. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Başkanlığı (Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi).
Psarros, D.E. (2017).
Το Αϊβαλί και η Μικρασιατική Αιολίδα. (yay. hzl.) Kostoúla Sklaveníti (1.b) [Yunanistan] Ulusal Bankası Eğitim Enstitüsü.
Soloup [Antonis Nikolopoulos] (2016).
Ayvali : dört yazar üç kuşak iki yaka bir Ayvalık. (çev.) Hasan Özgün Tuna (2.b) İstos Yayın
