AIOLIKOS ASTIR DERGİSİ'nin İLK SAYISI (1 Ekim 1911)

Ayvalık "kültür yaşamında" yeni bir aşama olan, "Aiolikis Astir Onbeş Günlük Aile Dergisi" (Αιολικος Αστηρ Δεκαπενθημερον Οικογεν[εια] Περιοδικον), ilk olarak 1 Ekim 1911 tarihinde yayın hayatına başladı. 1914 yılına kadar bir edebiyat dergisi olarak hizmet veren derginin sahipleri; Charal. G. Vafeiadis (Χαραλ. Γ. Βαφειαδης) ve Dim. I. Psomopoulos (Δημ. Η. Ψωμοπουλος) idi. Dergi, V.K. Vasileiadis (Β.Κ. Βασιλειαδης) yönetiminde çalıştı ve Büyük Agora (Bedesten)'de hizmet veren "Ilios" (Τυπογραφειο Ο Ηλιος) matbaasında, "tipo" olarak basıldı.

(resim.01) "Aiolikis Astir" dergisinin 1. sayısı kapağı.
(kaynak: Yunanistan Millî Kütüphanesi (Εθνική Βιβλιοθήκη))

Derginin kapağında "içindekiler" bölümü bulunmaktaydı. Buradaki bilgilere göre: 

İÇİNDEKILER

Aeolian Yıldızına (şiir)

Programımız

Yunan Komedisi

Haç Bayramı

Mezun olan öğrencilere hitaben

Kara Kalp (Kısa Öykü)

Kidonya Hayatı

Alegori (şiir)

Okul Yarışları

Nehrin Sembolizmi

Dağınık Kelimeler

oluşan ilk sayı 1 Ekim 1911 tarihinde yayın hayatına başladı [1].

"Aiolikis Astir" dergisinin 2.sayfasında fiyatı hakkında bilgi bulunmaktaydı. Bu bilgilere göre, koleksiyonda yer alan 60. sayıya kadar fiyatı 2 1/2 Mecidiye (Μετζιδιέ) olan dergi, yurtiçinde ve Girit'te sayısı 3 mecidiyeye, yurtdışı ise yıllık 15 mecidiyeye satılmaktaydı [2]. Daha sonra, "Öğrenciler için, Kydonia'daki "Aiolikis Astir" yıllık aboneliği 1 3/4, eyalette ise 2 1/4 mecidiyeye düşürüldü." [3].

(resim.02) "Aiolikis Astir" dergisinin 2. sayısı kapağı.
(kaynak: Yunanistan Millî Kütüphanesi (Εθνική Βιβλιοθήκη))

"Aiolikis Astir"in bu reklam sayfasında, "Epiridonos D. Aoanasoula Kağıt & Sigara Kağıdı Fabrikası" ile "sanatsal baskı" (καλλιτεχνικη εκτυπωσις) yapan "Güneş Matbaası" (Τυπογραφειο Ο Ηλiοσ) firmaları bulunmaktaydı. "Güneş Matbaası" ilgili reklam ayrıntısına göre Ayvalık'ta: "antetli kağıtlar, zarflar, hesap tabloları, senetler, kopyalamalar, kartvizitler, düğün, nişan, vaftiz ve cenaze davetiyeleri , anma ilanları, kitaplar, takvimler, dergiler, gazeteler" de basmaktaydı (resim.02).

"Aiolikis Astir"in yayın programı, ilk nüshasında  "Programımız" (Το Προγραμμα μας) başlığı altında, 3. sayfasında okura bildiriyordu. Buna göre:

"YAYIN İLKELERİMİZ

'Aiolikis Astir'i yayınlamak gibi ağır bir görevi üstlenerek, öncelikle akademisyenlerimizin dil bilgilerine [dil becerilerine] güvendik ve gelen yazıları görünce, en azından çabamızın boşa gitmediğine ve umutlarımızın boşa çıkmamasından mutluluk duyduk. Kuşkusuz [bütün bunlar] bizi, vücudun beslenmesi için ekmek yemek gibi ana karnında bir dergi yayınlamanın, manevi ihtiyacı olarak olarak kabul edildiğine ikna etti.

'Aiolikis Astir!, çeşitli ilgi çekici ve yararlı malzemesi nedeniyle, aileler için gerekli bir süreli yayın haline gelecek, onu her geçen her gün geliştirecek, tanıtacak ve zirvedeki ansiklopedik yayınlar gibi [Ayvalık] sakinlerinin en yüksek manevi ihtiyaçlarını karşılamaya çalışacaktır.

Ancak 'Aiolikis Astir', bu şekilde yoluna devam etmek istemiyor çünkü [bu dergi]; okuyucu veya seçkinlerimizin çok asil, değerli ve düzenli işbirliği mektuplarını profesyonelce ele alan herkesin konusu olarak kabul ediliyor. Lise [Ayvalık Akademisi] müdürü sayın I. Ólnmpíon (I. Όλνμπίον), sayın profesörler ve başka yerlerde bulunan çeşitli bilim adamlarının yanı sıra, çalışmalarını yayımlayan önde gelen yazarlar, şüphesiz ki, materyal çeşitliliği sayesinde, zamanla birlikte Aiolikis Astir' haline gelecektir. Gerçekten de [bu kişiler] yıldızlar gibi görünüyorlar, genel olarak bu felsefi ve kutsanmış [bu] eğitim ve öğretimi, üslup konusunda başarılı buluyor, bu manevi ışığı herkese yayıyorlar..

Aiolikis Astir!ın dili, günümüzde meseleyi tamamen gündeme getiren diyalektik aşırılıklardan ve raydan çıkmalardan kaçınmaktadır. Son olarak, dilin esnek yapıya tabi olmadığı anlaşılmalıdır, çünkü istediği zaman yapaylık altında çeşitli şekillere bürünebilir -bu ne kadar büyük olursa olsun- ancak, yalnızca çok sayıda sıradan elin hareket ettirip verebileceği dev bir küredir. [Özellikle] "AEOLIAN AETEPOE" başlığı altında, gerçek [Helence] saf dil ve halkımızın hastalıklı olarak değil sağlıklı şekilde yaratığı halk söylemleri, kısa öyküler ve lirik şiirler ile yaşatılacaktır.

Programımızı genel bir biçimde incelerken, projemize hayırlı bir işaretle selamlayan ve yönetimimiz hakkında olumlu değerlendirmeler yazan Smyrnaiko [İzmir] ve Mytilinaiko [Midilli] basınına da içten teşekkürlerimizi ifade etmeyi görevimiz olarak görüyoruz.

YÖNETİM [4].

4 ve 5. sayfalarda, Vas. Vasileiádi (Βασ. Βασιλειάδη) imzası ile "Yunan komedisi ve trajedisinin doğuşu ve gelişimi" hakkında bilgi veriliyor; 6 ve 7. sayfalarda ise, Vassiliado (Βασιλειάδο)'nun, o gün için yeni bir çalışmasından alıntı yapılarak: "KYDONYA'DA HAÇ FESTİVALİ" (H ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΕΝ ΚΥΔΩΝΙΑΙΣ) başlıklı yazı yayımlanıyordu. 

Bu yazı dizisi Ayvalık hakkında bilgiler veriyor, bir diğer özelliği de, Arundell'e göre 1821 olayları sırasında "artık taş yığınlarından ibaret olan, duvarlarının yüksekliği yalnızca beş ila altı feet" kalan Ayvalık Akademisi'ne ait ve çok sık karşılaşmadığımız bir fotoğrafın okurla paylaşılması idi (resim.03) ve (Köksal,2023).

(resim.03) "Ayvalık Akademisi".
(kaynak: "Aiolikis Astir" Dergisi 1. sayı sf. 6)

(resim.04) "Ayvalık Merkezi".
(kaynak: "Aiolikis Astir" 1. sayı sf. 12)

Yazıya göre: "Kutsal Haç'ın Yüceltilmesi Bayramı" her yıl 14 Eylül'de Ayvalık (Kydonia)'ta kutlanmaktaydı. Yine bu yazıya göre: "Yıllardır kurulan bu yararlı "pazar"ın gelirleri yerel okullara tahsis ediliyor. Saygın beylerden oluşan bir komite, zaman zaman çeşitli nesnelerin toplanmasını üstleniyor, böylece soylu bağışçılar, malları gönüllü olarak fayda için elden çıkarır. Bu koleksiyon, kamusal amaçlı olan ve bu nedenle bir kısmı zanaatkarlar tarafından ve bir kısmı da genç hanımların elleriyle yapılan çeşitli nesnelerden oluşur. Hangi fiyata olursa olsun, gerçek fiyatının kat kat üstünde bir fiyatla satılır." (Aiolikis Astir,1911:6)

9-11. sayfalarda Vason Alistrati (Βασον Αλιστρατου) tarafından yazılan "Kara Kalp" (Η Μαυρη Καρδια) adlı kısa öykü yer almıştır. 

12-13. sayfalarda Kazanis (Καζανης) tarafından çekilmiş genel Ayvalık görünümü yer almaktadır. Bu resmin ilginç olan yanı Ayvalık "yer değirmenlerini" şehir merkezinden resmetmesidir. Bu fotoğraf eşliğinde "Kydonia'nın Doğu Hali : Kydonia Hayatı" (Ανατολικη Ανοψις Κυδωνιων : Κυδωνιατικη Ζωη) adlı makale yer alır (resim.04)  ve (resim.05).

(resim.05) "Ayvalık Merkezi"
(kaynak: "Aiolikis Astir" 1. sayı sf. 12)

Sayfa 14 ve 15 de "Anılardaki okul yarışmaları" (Σχολικοı αγωνες εν μνημοσυνον) adlı makale yer almaktadır. 16. sayfada ise "Dağınık Kelimeler" (Σκορπια λογια) adlı yazı yer almaktaydı.

Son kapak içinde reklamları ile de "Aiolikis Astir" 1. sayısı tamamlanmaktadır (resim.06).

(resim.06) "Aiolikis Astir" son reklam sayfası
(kaynak: "Aiolikis Astir" Dergisi 1. sayı sf.17)

Kıbrıs Üniversitesi Kütüphanesi (Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου Κύπρου) dijital arşivinden "pdf" formatında edindiğim ve Ayvalık Bibliyografyası'na 01634/01892 numara ile kayıtlanan derginin 23 nüshasının kopyaları bulunmaktadır [5].

---

DİPNOTLAR

[1] "İçindeki"lerin Helencesi şöyledir:

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

    Σ'τον Αιολικον Αστερα (ποιησις) Στνλ. Σπεραντσα

    Το Προγραμμα μας

    Η Κωμωδια μας Ελλησι Βασ. Βασιλειαδον

    Η Εορτη του Σταυρου

    Προσφωνησις προς τους τελειοφοιτους Ιωανν. Ολνμπιον (Γυμνασιαρχον)

    Η Μαυρη Καρδια (Διηγγμα) Βασον Αλιστρατου

    Κυδωνιατικη Ζωη

    Αλληγορια (Ποιημα) Μαρινου Κουτουβαλη

    Σχολικοι Αγωνες

    Ο Συμβολισμος της Ροιας Ανδρ. Γερωλυμον

    Σκορπια λογια

[2] Osmanlı lirası, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1844'ten 1 Kasım 1922'ye kadar kullanmış resmî paradır. Saltanatın kaldırılmasından sonra Türkiye'de 23 Ekim 1923'e kadar kullanıldı. Lira ana paraydı, mecidiye, kuruş ve para alt birimleriydi. 

1 lira = 5 mecidiye = 100 kuruş = 4.000 para idi.

[3] Abonelik bedelinin Helencesi şöyledir:

Διά τούς μαθητάς υποβιβάζεται ή ετησία συνδρομή τού «ΑίολικοΟ Αστέρος» έν Κυδωνίαις μέν εις μετζήτια 1 3/4 έν τω κράτει δέ εις μετζήτια 2 1/4.

[4] Yazının Helencesi şöyledir:

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΣ 

Άναλαβόντες το βαρύ έργον της εκδόσεως τον "Αιολικού Αστέρος" πρωτίστως εβασίσθημεν έπϊ της φιλομουσίας των καθ' ημάς λογίων, χαίρομεν δε μη διαψευσθέντες των ελπίδων μας αi προς εκδοσιν ενθαρρύνσεις έντεϋ θεν τε και άλλαχόθεν την ελαχίστην ημών άμφιβολίαν διαλύσαντες κατέπεισαν ήμας οτι ή εκδοσις Περιοδικού έν τη ήμετέρα πολει θεωρείται γενικώς ώς επείγουσα πνευματική ανάγκη, οία ή του άρτου 

Ό "Αιολικός Αστήρ" δια της ποικίλης και τερπνής συν τω ώφελίμω ύλης του θέλει καταστή άπαραίτητον δια τάς οικογενείας Περιοδιχον, βελτιονμενον και προαγόμενον οσημέραι θέλομεν δε προσπαθεί οπως τα εν αντώ έγκνκλοπαιδικής χροιάς δημοσιεύματα ίκανοποιώσι τάς ύψηλοτέρας πνενματικάς άνάγκας τών πλησίον, οϊτινες και άναγινώσκονσι καϊ δύνανται να διδαχθώσιν, ονχι δε ώρισμένης επιστημονικού κύκλον τάξεως αναγνωστών, οΐτινες αναμφιβόλως άποτελοϋσιν ελαχίστην μειονότητα.

Άλλα τό τοιούτον ουδαμώς θέλει παρακωλύει οπως ô "Αιολικός 'Αστήρ" θεωρήται ύπο πάντων τών θεραπευόντων επαγγελματικώς τα Γράμματα περιζήτητον ανάγνωσμα ή πρόφρων και λίαν ευγενής πολύτιμος δε τακτική συνεργασία τοϋ διακεκριμένου Γυμνασιάρχον μας κ. I. Όλνμπίον, τών κ. κ. Καθηγητών και αί αλλοθεν ανμβολαί διαπρεπώνεν Γράμμασι μνστών δηλωσάντων σννεργασίαν ώς και διαφόρων λογίων, άναμφηρίστως θα καταστήσωσι δια της ποικιλίας της ϋλης τον "Αίολικον Αστέρα,, συν τω χρόνω όντως ΑΣΤΕΡΑ φαεινον διαχέοντα το μελιχρον αύτοϋ πνευματικόν φώς προς πάντα εν γένει ευδοκουντα να ενατένιση αυτόν φιλόμουσον, εύμοιροϋντα και παιδεύσεως ετι στοιχειώδονς άλλα και εφέσεως προς μάθησιν.

Ήγλώσσα τοϋ "Αιολικού Αστέρος,, τήν χρνσήν μεσότητα θηρεύουσα θέλει αποφεύγει τάς διαλεκτικάς ϋπερβασίας και έκτροχιάσεις αΐτινες επί τών ημερών μας άνήγαγον ολως άτόπως εις περιωπήν το ζήτημα. Δέον τέλος να κατανοηθή οτι ή γλώσσα δεν τυγχάνει έλαστικον παίγνιον, οπερ κατά βούληοιν δύναται να προσλάβη διάφορα σχήματα ύπο τεχνίτου - οσον και αν έξοχος ούτος τυγχάνη — άλλα γιγαντιαία σφαίρα ην μόνον μυριάδες χειρών λαϊκών δύνανται να μετακινήσωσι και προσδώσωσιν ώθησιν καί ζωήν έφ' ώ αi στήλαι τοϋ "ΑΙΟΛΙΚΟΥ ΑΕΤΕΠΟΕ,, δεν θέλουσιν άποκλείει τήν γνησίαν αμιγή γλώσσαν ουχί νοσηρόν τι νεόπλασμα, άλλα το υγιές πλάσμα τοϋ λαοϋ μας, τήν δημοτικήν δήλον οτι, εν τή Διηγηματογραφία καϊ τή Λυρική Ποιήσει.

Περαίνοντες το έν γενικωτάταις γραμμαΐς Πρόγραμμα ημών, καθήκον έπιβαλλόμενον θεωροϋμεν οπως έκφράσωμεν τάς θερμάς ημών ευχαριστίας προς τον Σμυρναϊκον και Μυτιληναϊκον τύπον, οστις ομοφώνως έχαιρέτισεν ώς εύοίωνον σημεΐον το έργον ημών εύαρεατηθεϊς οπως πρόσθεση λίαν ευμενείς κρίσεις περί τής Διευθύνσεως αύτοϋ. 

Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ

[5] "Aiolikis Astir" koleksiyonu, lekythos.library.ucy.ac.cy/handle/10797/22952 adresinden indirilebilir. Elimdeki koleksiyonda bulunan nüshalar ve tarihleri şöyledir:

Sayı 01        01 Ekim 1911

Sayı 02        15 Ekim 1911
Sayı 03        01 Kasım 1911

Sayı 04        15 Kasım1911

Sayı 05        01 Aralık 1911

Sayı 08        15 Ocak 1912

Sayı 09        01 Şubat 1912

Sayı 10        15 Şubat 1912

Sayı 11        01 Mart 1912

Sayı 12        15 Mart 1912

Sayı 13        01 Nisan 1912

Sayı 14        15 Nisan 1912

Sayı 15        01 Mayıs 1912

Sayı 16        15 Mayıs 1912

Sayı 19-20   01-15 Temmuz 1912

Sayı 22        15 Ağustos 1912

Sayı 23        01 Eylül 1912

Sayı 42        15 Haziran 1913

Sayı 44-45    01 Ağustos 1913

Sayı 46        15 Ağustos 1913

Sayı 54-55   15 Aralık 1913-01 Ocak 1914

Sayı 58        15 Şubat 1914

Sayı 60        15 Mayıs 1914

---
KAYNAKÇA

Köksal, H.K. (2023).

ARUNDELL'in AYVALIK'ta GEÇİRDİĞİ 3 GÜN: 5-7 Haziran 1834,  son erişim tarihi: 7 Ekim 2023, cumartesi.