AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER V: Stratis Doúkas (Στρατής Δούκας)

(foto.01) Stratis Doúkas (Στρατής Δούκας) (6 Mayıs 1895, Ayvalık - 26 Kasım 1983, Atina)
(kaynak: sansimera.gr)

Stratis Doúkas (Στρατής Δούκας), Helen yazar, sanat eleştirmeni ve ressamıdır.

6 Mayıs 1895 günü, Constantis Doúkas (Κωσταντή Δούκα) ve Aimilías Chatziapostolí (Αιμιλίας Χατζηαποστολή)'nin oğlu olarak Alibey Adası (Μοσχονήσια :: Moschonisia)'nda dünyaya geldi. 

Kardeşleri; Dimitris (1896), Eleni (1898) ve Alekos (1900) idi. Liseyi 1912 yılında memleketi Ayvalık'ta bitirdi ve aynı yıl Atina Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne kaydoldu ve lise yıllarından beri dost olduğu Fotis Kontoglou ile birlikte bir süre aynı evde yaşadı. Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması sonrasında öğrenciliğine ara vererek,  Midilli ve Athos Dağı'nı ziyaret etti (foto.02). 

(foto.02) Stratis, Spyros Papaloukas ile Atos Dağında.
(kaynak: eliaserver.elia.org.gr)

1913 yılında Antónis Protopátsis (Αντώνης Πρωτοπάτσης) ile birlikte Midilli'de folklor çalışmaları düzenledi ve 1916-1923 arasında Milli Savunma (Εθνική Άμυνα)'ya gönüllü olarak katıldı. Makedonya ve Anadolu'da savaştı ve yaralandı (foto.03).

(foto.03) Piyade subayı üniforması giyen Stratis Doukas 1921 yılı. 

(kaynak: eliaserver.elia.org.gr)

1923'te ordudan emekli oldu ve Anadolu halk sanatı ve el sanatlarını Yunanistan'da yayma çabasına yöneldi (foto.04). O yıllarda Fotis Kontoglou ve Spyros Papaloukas'ın eserlerinin yer aldığı resim sergileri düzenledi. 

(foto.04) Stratis Doukas 1927 yılında, Selani'te "Kiutachia" (Kütahya) seramiklerinin önünde.

(kaynak: eliaserver.elia.org.gr)

1927'de ciddi bir hastalık geçirip Selanik'te iyileştikten sonra resim yapmaya başladı. 

1931 yılında heykeltıraş Yannoulis Chalepas (Γιαννούλης Χαλεπάς)'ın eserleriyle çalışmaya başladı ve ressam Nikos Gabriel Pentzikis (Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης) ile tanıştı. 1934'te Yunan Yazarlar Cemiyeti (Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών)'nin kuruluşunda yer aldı. 1935-1937 yılları arasında; ressam ve şair Dimitris Pikionis (Δημήτρης Πικιώνης), ressam Spyros Papalukas (Σπύρος Παπαλουκάς), ressam Nikos Hatzikyriakos Gikas (Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας) ve mimar Patroklos Karantinos (Πάτροκλος Καραντινός) ile birlikte, To Trito Mati :: Üçüncü Göz (Το Τρίτο Μάτι) sanat dergisini çıkarttı.

1937-1940 arasında Selanik Turizm Kurulu (Τουριστικής Επιτροπής Θεσσαλονίκης)'nda çalıştı ve 1940-1941 Yunan-İtalyan Savaşı sırasında subay olarak görev yaptı. 1942'de Atina'ya döndü ve ilk evliliğinden iki çocuğu olan, 1903 doğumlu Dímitra Manganá (Δήμητρα Μαγγανά) ile evlendi (foto.05).

(foto.05) Dímitra ve Stratis'in fotoğrafı.
(kaynak: homouniversalisgr.blogspot.com)

O yıl, anti faşist Ulusal Direniş Örgütü (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) EAM saflarında yer alan, Yunanistan Komünist Partisi (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) KKE'ne üye oldu ve işgalci Nazilere karşı milli direnişe katıldı (foto.07) . 

Bir eylem sırasında Alman işgalciler tarafından yakalandı. Kurtuluştan sonra Uluslararası Kızıl Haç kliniklerinde görev yaptı. 

1949-1950 yıllarında Eléfthera Grámmata (Ελεύθερα Γράμματα)'da yöneticilik yaptı. Yine aynı yıllarda Yunan Yazarlar Derneği'nin danışmanı ve genel sekreteri oldu.

(foto.07) Ulusal Direniş Örgütü
(kaynak: el.wikipedia.org/)

1962'de prostat ameliyatı geçirmek üzere Moskova'ya gitti. Operasyon istenilen başarıda gerçekleşmedi ve hayatının geri kalanını Atina'daki evinde yatalak olarak geçirdi. Dönünce Diagonios (Διαγώνιος) sanat dergisinde çalıştı. Odiporos (Οδοιπόρος) ve Enotia (Ενώτια) adlı eserleri  tamamladı.

1967-1974 arasında hüküm süren 21 Nisan faşist darbesi tarafından sürekli zulüm gördü ve hayatının son yıllarını huzur evlerinde geçirdi (foto.08) .

1979 yılında, Avrupa Sanat Merkezi'nde biyografik tanıklıkların birleştirildiği, 1924-1929 dönemi resimlerinin retrospektiflerinin sergilendiği bir etkinliği düzenledi. 

Bu sergi "Vila Vouga'da Stratis Doukas Müzesi"nin kurulması fikrinin oluşmasını da sağlamıştır (foto.09).

(foto.08) 1967-1974 arasında Yunanistan'da iktidarda kalan "Albaylar Cuntası".
(kaynak: el.wikipedia.org)

(foto.09) 24 Haziran 1982 günü Vila Vouga'da açılan Stratis Doukas Müzesi.
(kaynak: pahellenicfoundation.org)

Kardeşi Alékos Doúkas (Αλέκος Δούκας) 1927'den Avustralya'ya göç etti ve burada Yunan edebiyatı ve oradaki işçi hareketinde önemli bir figür olarak ortaya çıktı. 1962 yılında bir barış gösterisinden dönerken öldürüldü. Kız kardeşi Eléni Doúka Androníkou (Ελένη Δούκα Ανδρονίκου) ve ailesi ise 1938'de Avustralya'ya yerleşti.

Stratis Doúkas 26 Kasım 1983 'te Atina'da öldü.

BİBLİYOGRAFİSİ

Türkçeye "Bir Esirin Anıları" (2003) ve "İstanbul'un Fethi Dukas Kroniği 1341-1462" (2013) adlarıyla iki eseri çevrilen Stratis Doúkas, aşağıdaki bibliyografyayı yaşama geçirmiştir.

1929

Ιστορία ενός αιχμαλώτου

Atina: Ch. Ganiaris (Χ.Γανιάρης), 11.5 x 14.5 cm, s.75.

Stratis Doúkas'ın kısa öykü-belgeselidir. İlk kez 1929'da yayımlandı ve ardından 1936'da ikinci baskısı yapıldı. Anadolu kıyılarından zamanında kaçamayanların 1922 yılındaki macerasın, en kısa ve en dramatik biçimde anlatır. İşgal ve faşizm 30 senesini sessizlik içinde geçirdi. Kitabın üçüncü baskısı 1958, dördüncü baskısı 1962 ve beşinci baskısı 1969 yılında yapıldı. 1920'ler Yunanistan'ında ilkelci ilgilerin hakim olduğu bir ortamda Doúkas'ın kitabı ilk yayımlamasındaki amacı folklorikti. Birinci ve ikinci baskılar "Yunan ve Türk halkının ortak şehitliklerine" ithaf edildi. Sonraki baskılarında, ise tarihi metin özelliğine erişti ve üçüncü baskıyla ideolojik olarak dönüşüme uğradı. Bu baskısında "halkların ortak şehitliklerine" ithaf edildi. bunun nedeni Alman işgali ve soykırım olayları veya Doúkas'ın sosyalist fikirleri olabilir. Beşinci baskıda giriş bölümü kaldırıldı. 1980'den itibaren, o zamana kadar yalnızca 7 kez basılmışken, 2000 yılına kadar 20'den fazla yeniden basımı gerçekleşti.

1930
Εις εαυτόν.
Atina: Stef. Tarousopoulos,, , s.48.

1948

Το εικονογραφικό έπος της ανατολικής εκκλησίας

Αtina: G. Kromydas Matbaası (Τυπογραφείο Γ. Κρομύδα), 14.5 x 22.0 cm, s.83+3.

1952

Γιαννούλης Χαλεπάς Νέα βιογραφικά. 

Αtina: s. 58.

1962

Γιαννούλης Ιωάννου Χαλεπάς. 

Atina: Atina Tinian Kardeşliği (Αδελφοτης Τηνιων Αθηνων), s.66.

1966

Γράμματα και συνομιλίες. 

Selanik: Diagónios (Διαγώνιος), , s. 36.

΄

1966

Ο ζωγράφος Σπύρος Παπαλουκάς. 

Selanik: Diagónios (Διαγώνιος),

1967

Ο βίος ενός αγίου (Γιαννούλης Χαλεπάς). 

Selanik: Diagónios (Διαγώνιος), s. 72.

1968

Οδοιπόρος. 

Atina: Kedros (Kέδρος), s. 96.

1970

Δεσμός. 

Atina: Kedros (Kέδρος), s. 84.

1972

Μαρτυρίες και κρίσεις. 

Atina: Iolkos (Ιωλκός), s. 96.

1972

Ο μικρός αδελφός.

Atina: s. 112.

1974

Ενώτια.

Atina: Kedros (Kέδρος),, 17.0 x 24.0 cm, s. 56.

1976

Ενθυμήματα από δέκα φίλους μου. 

Atina: Kedros (Kέδρος), s. 128.

1978

Γιαννούλης Χαλεπάς. (2.b).

Atina: Kedros (Kέδρος), s. 232.

1979

Σχέδια του Στρατή Δούκα.
Atina: Agra (Άγρα), s.

1982

Οι δώδεκα μήνες.

Atina: Kedros (Kέδρος), 14.5 x 21.0 cm, s. 40.

1982

Θερμοκήπιο.

Atina: Kedros (Kέδρος), 17.0 x 24.0 cm, s. 40.

 .

 

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER IV: Yiannis Imbriotis (Γιάννης Ιμβριώτης)

(foto.01) Yiannis Imbriotis (Γιάννης Ιμβριώτης) (1898, Ayvalık - 5 Kasım 1979, Atina)
(kaynak: left.gr)

(foto.02) 24 Nisan 1940'da Nazilerin

Atina'yı işgal etmeleri.

(kaynak: ozhanozturk.com)

Bu yazı dizisinin adını "AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER" haline getirmek zorunda kaldım. 

Bunun bir nedeni, Ayvalık'taki özellikle 1850 sonrası oluşan kentsel zenginleşme ve dolayısı ile, Osmanlı Devleti  topraklarında "ender yaşanan burjuvalaşma" nedeniyle, çoğu ailenin üçüncü kuşağını "batıdaki modern bilimler okullarında okumaya sevk etmesi" idi. Ki konumuz olan Yiannis Imbriotis (Γιάννης Ιμβριώτης) bu anlamda Paris ve Berlin'de "felsefe ve psikoloji" okumuştu.

Diğer nedeni ise; bu kişilerin 1922 sonrasında gittikleri "Helen ülkesinde" bekledikleri ilgiyle karşılaşmaması, daha da beteri: neredeyse bir yıl süren "İtalya savaşı" (28 Ekim 1940 – 23 Nisan 1941), ardından dört yıl süren "Nazi işgali" (24 Nisan 1941 - 18 Ekim 1944) yaşaması (foto.02), derken, 1974 yılına kadar süren "faşist diktatörlük ile savaş" yılları yaşamış olmasıydı. Tabi buna: ABD ve Birleşik Krallığın desteklediği "Venezelist ve anti komünist" Ulusal Cumhuriyetçi Yunan Birliği (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος- EDES) ile Yunan Demokratik Ordusu (Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας - DSE) önderliğinde, 1955 yılına kadar süren iç savaşı da eklemek gerekir. 

-- * --

Yiannis Imbriotis (Γιάννης Ιμβριώτης) Helen felsefeci, siyaset insanı ve Selanik Üniversitesi öğretim üyesi idi. Marksist düşüncenin Yunanistan'daki en önemli temsilcilerinden biri olarak kabul edilmektedir.

1898 yılında Ayvalık'ta doğdu. Anne ve babasının isimleri Konstantinos (Kωνσταντίνος) ve Theano (Θεανώ)'du.

Atina Üniversitesi (Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών)'de "antik Helence ve felsefe" okudu. Daha sonra Berlin ve Paris Sorbonne Üniversitelerinde "psikoloji ve felsefe" alanında çalışmalarına devam etti. Yunanistan Milli Kütüphanesi (Εθνική Βιβλιοθήκη)ne kütüphaneci olarak atandı. Bu görevde 1931 yılına kadar kaldı. 1932'de Selanik Aristoteles Üniversitesi (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης - ΑΠΘ)'nin "psikoloji" dersine yardımcı doçent olarak seçildi. Bu pozisyonda sekiz yıl hizmet verdikten sonra, şubat 1940'ta, Selanik Aristoteles Üniversitesi Felsefe Okulu felsefe kürsüsüne profesör olarak atandı. 

Nazi işgali sırasında, Milli Direniş'e katıldı. 1944 yılında, Ellinikos bölgesi 31 nolu sokaktaki evi Almanlar tarafından bombalandı. Haziran 1944'te, Alman işgal yetkilileri tarafından tutuklandı ve Atina yakınlarındaki Pavlou Mela (Παύλου Μελά) kampına hapsedildi (foto.02), (foto.03) ve (foto.04).  

(foto.02) Ludemis adasında sürgün günleri. Fotoğraftakiler soldan sağa: Menelaos Ludemis.
Yiannis Imbriotis, ziyaretçileri Katina Fotiadou ve sürgün Dimitris Fotiadis.
Ağustos 1950 - Aralık 1951 arası. (kaynak: searchculture.gr)

(foto.03) Menelaos Ludemis, Tz. Karousos, Yiannis Imbriotis, Manos Katrakis. Yıl 1949.
(kaynak:makronissos.org)

(foto:04) Makronissos sürgünü anıları. Soldan sağa: Giorgos Giolasis, 

Menelaos Ludemis, Dim. Fotiadis, Manos Katrakis, Tzavalas Karousos, 

Nik. Papaperiklis, Yiannis Imbriotis, Kostas Matsaka. Yıl 1950. 

(kaynak: facebook.com)

Siyasi görüşleri nedeniyle "kamu hizmetlerinin temizlenmesine ilişkin" (περί εξυγιάνσεως των δημοσίων υπηρεσιών) karar hükümlerine dayanılarak Bakanlar Kurulu kararıyla görevinden uzaklaştırıldığı 1946 yılına kadar, profesörlük görevini sürdürdü. 1946'da Ulusal Direniş örgütündeki arkadaşları; İzmir doğumlu George Tenekidis (Γιώργος Τενεκίδης) ve Kayseri doğumlu Charalambos Theodoridis (Χαράλαμπος Θεοδωρίδης)'inde içinde bulunduğu bir grup arkadaşı ile birlikte, Ege Denizi'ndeki bir adaya sürgüne gönderildi. 

(foto.05) Sürgündeki milletvekilleri. Michalis Vournas, Costas Gavrielidis, Ilias Iliou, 

Yiannis Imbriotis, Michalis Kyrkos, Lykouris M., Mantakas M., Mariolis K., 

Basiakos K., Partsalidis Mitsos (Moas), Pasalidis Ioannis, Proimakis Manolis, 

Sarafis Stefanos, Tsochas Nikos , Hatzis Michalis Tarih 10 Kasım 1951 

(kaynak: farosthermaikou.blogspot.com)

1951 yılında sürgündeyken Birleşik Demokratik Sol Parti (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά - ΕΔΑ)'den milletvekili seçildi. İç savaş döneminde iken tekrar tutuklanarak sürgün edildi (foto.05). 1955'te Yunanistan Uluslararası Yardım ve Barış Komitesi (Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη)'nin kurulmasına öncülük etti ve diğer 76 tanınmış kişiyle birlikte kuruluş bildirgesine imzaladı. 1967 yılında bu kez cunta tarafından Leros (Λέρος) adasına sürgüne gönderildi. 

Ekim 1975'de Marksist Araştırma Merkezi (Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών)'nin kurucu üyelerinden biri oldu, Diktatörlüğün yıkılması ve Yunanistan Komünist Parti'sinin yasallaşmasının ardından bilimsel ve politik olarak yeniden faaliyete geçti.

Öğrenim gördüğü yıllardan itibaren tanıştığı ve hayat boyu arkadaşı olan ünlü eğitimci Roza Ioannou (Ρόζα Ιωάννου) ile evlendi. Roza, Helen eğitim tarihinde; 1937 yılında kurulan, zihinsel engelli çocukların eğitimi için çalışan Atina Model Özel Okulu (Προτύπου Ειδικού Σχολείου στην Αθήνα - ΠΕΣΑ)'nun kurucularından birisi olması nedeni ile ünlüdür. Çiftin hiç çocuğu olmadı.

Yiannis Imbriotis, Helen dilinde dersler verdi ve yazdı. Fikirleri ve eserleriyle Helen harflerini zenginleştirdi ve Selanik Aristoteles Üniversitesi Felsefe Okulu'nun entelektüel demokrasisine katkıda bulundu. Yazılı çalışmaları zengin olup felsefi, politik ve ideolojik konularını kapsamaktadır.

5 Kasım 1979'da, 91 yaşında Atina'da öldü. Vasiyeti ile gelirini felsefe bölümü öğrencilerinin Felsefe Fakültesi'ndeki öğrenimleri sonuna kadar desteklenmesi amacıyla kullanmak üzere Selanik Aristoteles Üniversitesi'ne bıraktı. Ayrıca zengin kütüphanesini Felsefe Bölümü'ne miras bıraktı.

BİBLİYOGRAFİSİ

1924

Ψυχανάλυση Εκθεση Των Θεωριών Του S. Freud

Atina: [yay. y], 11.0 x 18.0 cm, s.53.

1931

Παθολογική μνήμη

Atina: L. Th. Lampropoulou (Λ. Θ. Λαμπροπούλου),  .... cm, s.178.

1932

Μορφολογική ψυχολογία

Atina: Serasi (Σεραση),  .... cm, s.269.

1939

Η φιλοσοφία του Μπερξόν

Selanik: ... (), .... cm, s.326.

1950

Η μοίρα του ανθρώπου

1955

Επιστήμη, τέχνη, μαγεία

1957

Η ιδεολογία του πολέμου

1959

Η κοινωνική σημασία της ιδεολογίας του δημοτικισμού

1959

Η αφηρημένη τέχνη

1961

Η σημερινή ηθική κρίση

1963

Κριτική των αξιών του νεοελληνικού πολιτισμού

1965

Ο σοσιαλιστικ ός ανθρωπισμός

1974

Η φιλοσοφία του Καντ από μαρξιστική θεώρηση

Atina: Diyojen (Διογένης),  .... cm, s.96.

1978

Δοκίμια μαρξιστικής φιλοσοφίας

Atina: Sýnchroni Epochí (Σύγχρονη Εποχή), 14.0 x 21.0 cm, s.294.

1979

Ο ψυχισμός και η παβλοφική διδασκαλία

Atina: Sýnchroni Epochí (Σύγχρονη Εποχή), 14.0 x 21.0 cm, s.93.

-

--

KAYNAKÇA

----, -. (2011).

Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια του Νεωτέρου Ελληνισμού 1830-2010 - Αρχεία Ελληνικής Βιογραφίας, Metron Yayınları (Εκδόσεις Μέτρον), c.1.ss. 638-639.