AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XVIII: Efstratios Petrou Kydonievs (Ευστράτιος Πέτρου ο Κυδωνιεύς)

Efstratios Petrou Kydonievs (Ευστράτιος Πέτρου ο Κυδωνιεύς), Helen eğitimciydi.

Efstratios, 1782 yılında Ayvalık'ta doğdu. Baba adı Petros (Πέτρος), anne adı Myrsini (Μυρσίνη)'ydi. Büyük olasılıkla, soyadından yola çıkarak ilk Ayvalık [1] sakinleriydi ve zengindiler (Köksal,2021 ve Köksal,2023). 

1812'den Haziran 1821'e kadar Ayvalık Akademisi (Ακαδημία Κυδωνιών)'nde eğitimci olarak görev yaptı (Köksal,2015). Orada Yunanca gramer ve antik Yunan dilinin unsurları üzerine dersler verdi. İdeolojik olarak Veniamin Lesvios (Βενιαμίν Λέσβιος) [2] ve Kahire'den etkilenerek, "zamanın" liberal çevrelerinde yer alıyordu. 

Haziran 1821 tarihleri arasında gelişen olaylar sonrasında Ayvalık boşaltıldı ve o, önce Psara (Ψαρά)'ya, oradan da Andros (Άνδρο)'a kaçtı ve oradan da Tino (Τήνο)'ya ulaştı. Tino'da bir okul kurdu ve 1824'ten 1841'e kadar okulun müdürü ve Yunanca öğretmenliği yaptı. 

Kapodistrian karşıtı inançları daha sonra daha da güçlendi ve Eylül 1832'nin başında Tinos Evangelistria Kilisesi Komiserleri ve Okul Müfettişleri, Petros'un siyasi inançlarına karşı çıkarak onu istifaya zorladı. Tinos Rum Okulu öğrencileri, ebeveynleri ve velileriyle birlikte okula gitmekten kaçınarak ve ihraç edilen öğretmenlerinden evde ders alarak bu değişikliği protesto etti.

1841 yazında yaşlılık ve hastalık nedeniyle okul hizmetinden ayrıldı ve Yunan devletinden ayda 100 drahmi emekli maaşı ve Evangelistria kilisesinden de 50 drahmi yardım alarak yaşlılığını yaşadı.

27 Mart 1843 tarihinde Tino'da öldü.

----

DİPNOTLAR

[1]  Ben yıllarca karşı çıksam da, Ayvalık'ın XVIII. yüzyıldaki adının "Kidonya" olduğunu yazan bir belgenin çevirisini yapmış ve yayımlamıştım. Yıllar sonra bir başka makalemde bu belgeyi yeniden ele almış ve başka belgelerle kıyaslama yaparak, Ayvalık "kent merkezine" dair yeni açılımlar yapmıştım. 

Tartışmaya açtığım bu görüş, Türkçe Ayvalık araştırması yapanlarca "itibar edilmemiş", yazıya -yani "kent merkezi" yazısına- yanıt "Yunanistanlı" bir tarih öğretmeninden gelmişti.

[2] Veniamin Lesvios, 1759 ya da 1762'de Midilli, Plomari kasabasında doğdu. 1824 yılında Mora Yarımadası, Nafplion kentinde öldü. Vaftiz adı Basile (Βασίλειος) olan Veniamin'in, babası Ioannis Georgandis veya Square (Ιωάννης Γεωργαντής ή Καρρέ) , annesi ise Amyrissa (Αμύρισσα)'dır.

----

KAYNAKÇA

Köksal, H.K. (2015).

    Ακαδημία Κυδωνιών / AYVALIK AKADEMİSİ, 30.4.2015

    son erişim tarihi: 20.12.2023

Köksal, H.K. (2021).

    1653 TARİHİNDE ADLARI YAZILAN, 33 AYVALIK'LI AİLE, 29.8.2021

    son erişim tarihi: 20.12.2023

Köksal, H.K. (2023).

    XVII. YÜZYILA AİT BELGELER ÜZERİNDEN "kent merkezini" YENİDEN ..., 30.8.2023

    son erişim tarihi: 20.12.2023

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XXII: Panagiotis Savranis Pagratios (Παναγιώτης Σαβράνης Παγκράτιος)

(foto.01) Panagiotis Savranis Pagratios (Παναγιώτης Σαβράνης Παγκράτιος)
(1896, Ayvalık - 15 Eylül 1976, Selanik)
(kaynak: klirodotimata.auth.gr)

Panagiotis Savranis Pagratios (Παναγιώτης Σαβράνης Παγκράτιος), Helen tıp doktoru ve ilahiyatçıydı.

1896 yılında Ayvalık'ta doğdu. Babası Dimitrios (Δημήτριος) ve annesi Stavroula Troumbaki (Σταυρούλα Tρουμπάκη) idi. Küçük yaşta muhtemelen Pire (Πειραιά)'ye geldi. Küçük yaşlardan itibaren dine olan özel eğilimi nedeniyle öne çıktı. "İhtiyar" Ioakeím Iverítis (Γέροντας Ιωακείμ Ιβερίτης)'nin yardımcısı oldu. Onun tarafından iyi bir din eğitimi alması için Aynaroz (Άγιο Όρος :: Athos Dağı)'a götürüldü ve buradaki İberon Manastırı (Μονή Ιβήρων)'na bırakıldı. 

Athoniada Okulu (Αθωνιάδα Σχολή)'ndan mezun oldu ve ardından Atina Üniversitesi İlahiyat Fakültesi (Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Aθηνών)'nden diploma aldı. 1924 yılında aynı üniversitenin Tıp Fakültesine kaydoldu. 1930 yılında eğitimini tamamlayarak doktorluk diplomasını ve aynı zamanda tıp mesleğini icra etme ruhsatını aldı. 1932 yılında Selanik Tabipler Birliği (Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης)'ne üye oldu.

Rahiplik kadar doktorluk görevini de seviyordu. Bir doktor ve keşiş olarak, 1930-1938 arasında Athos Dağı'nda hizmet verdi. Oradan, Selanik'teki Blatadon Manastırı (Mονής Bλατάδων)'na başrahip olarak atanmasıyla ayrıldı. Blatadon Manastırı'nda önce rahip ve sonra başpiskopos oldu. "İhtiyar" Ioakeím Iverítis'in ölümü sonrasında, Blatadon Manastırı'na başrahip olarak atandı. Daha sonra aynı zamanda Selanik'teki Agia Anastasia Vasilikon Manastırı (Mονής Aγίας Aναστασίας Bασιλικών)'na başrahip olarak atandı. Her iki manastırın da en ihtişamlı günleri, Savranis'in başrahipliği döneminde yaşadı.

1962 yılında yaşlılık nedeniyle doktor olarak emekliye ayrıldı. Daha sonra Blatadon Manastırı başrahipliğinden de istifa etti. 1967 yılında başvurusunun ardından Athos Dağı'ndaki Kutsal İbera Manastırı'ndan ilahiyat diplomasını aldı ancak İberitis adını korudu. Ekümenik Patrikhane de ona, "Büyük Archimandrite" (Μέγα Αρχιμανδρίτη) unvanını vermişti. Hayatının son yıllarında gönüllü olarak manastırın dışında, hayatıyla ayrılmaz bağlantılı olan şehir olan Selanik'te,  Belissariou Caddesi 18'de bir apartman dairesinde yaşadı. Bu dönemde, Selanik ve Pire'deki büyük gayrimenkulleri satın aldı.

Pangratios Iberitis (Panagiotis Savranis Pagratios); zekası, bilgisi, sosyalliği ve özellikle tıp bilimine olan büyük sevgisi nedeniyle büyük takdir topladı. Çoğu zaman: "Ben önce doktorum, sonra ilahiyatçıyım" derdi.

25 Mayıs 1975 tarihinde, 79 yaşındayken, tüm elde ettiği birikim ve gayrimenkul gelirini, yurt içi ve dışından eğitim görmek üzere, Selanik Aristoteles Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne kaydolan çalışkan öğrencilerin giderlerini karşılaması koşulu ile, üniversiteye bağışladı. 

15 Eylül 1976 tarihinde, 81 yaşında iken öldü.

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XVII: Lefteris Köşklis (Λευτέρης Κιοσκλής)

Lefteris Köşklis (Λευτέρης Κιοσκλής), Helen avukat, Midilli belediye başkanı, PASOK [1] parlamentosu üyesi ve hareketin kurucu üyesiydi.

Kimon Köşklis (Κίμωνα Κιοσκλή) ve Christina Chatzimanolakis (Χριστίνας Χατζημανωλάκη)'in oğlu Lefteris Köşklis, 1913 yılında Ayvalık'ta doğdu. 1922'de ailesi, o ve kız kardeşi Ioanna (Ιωάννα (Βάνα) Αναγνωστοπούλου) ile birlikte mülteci olarak Midilli'ye gitti.

Selanik Üniversitesi'nde Hukuk okudu. Ulusal Direniş (Εθνική Αντίσταση)'te [2] ve iç savaş sonrası demokratik harekette yer aldı ve bu ona 1940'ların sonlarında hapis ve sürgüne mal oldu. 

1974 yılında PASOK'un kurulmasında görev aldı. O yıl yapılan seçimlerinde PASOK milletvekili adayı oldu ancak seçilemedi. 1977 ve 1981 seçimlerinde iki kez Midilli Milletvekili seçildi. 1981 seçimleri sonrasında Ticaret Bakanı görevi ile görevlendirildi.

1982'de Midilli belediye başkanlığına aday oldu.

5 Mayıs 1991 tarihinde Midilli'de öldü,

----

DİPNOTL]AR

[1] Panhellenik Sosyalist Hareket ( PA.SO.K.) (Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑ.ΣΟ.Κ.)), sosyal demokrat bir Helen siyasi partisidir. 3 Eylül 1974'te Andreas Papandreou (Ανδρέας Παπανδρέου) tarafından kuruldu. Mayıs 2022'de parti içi referandumda partinin adının PASOK - Değişim Hareketi olarak değiştirilmesine ve tarihi bir amblemi olan yeşil güneşin yeniden canlandırılmasına karar verildi.

2022 Kongresi sonrasında PASOK Değişim Hareketi
adını aldı ve amblemini değiştirdi.

[2] Ulusal Direniş terimi, İkinci Dünya Savaşı sırasında gerilla örgütlerinin Yunanistan'ı kurtarmak amacıyla işgal güçlerine karşı yürüttüğü eylemi tanımlamaktadır . Direniş, Nisan 1941'de Yunanistan'ın düşüşü ve teslim olmasından hemen sonra başladı. Başlangıçta bireysel vatandaşların veya küçük vatandaş gruplarının kendiliğinden eylemlerinin ürünüydü, ancak yavaş yavaş direniş örgütlerinin kurulmasıyla organize bir biçim kazandı. Ulusal Direniş, Birleşik Krallık tarafından destekleniyordu.

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XVI: Athanasios T. Gravalis (Αθανάσιος Θ Γκράβαλης)

Athanasios T. Gravalis (Αθανάσιος Θ Γκράβαλης), Helen gazeteci, yazar ve eğitimciydi.

1890 yılında Ayvalık'ta doğdu. Ünlü Ayvalık Akademisi (Ακαδημία Κυδωνιών)'nde lise eğitimini tamamladı (Köksal,2015). On yedi yaşından itibaren gazeteci olarak çalıştı. Midilli adasındaki Laikos Agonas (Λαϊκός Αγών) gazetesine yazılar gönderdi ve aynı zamanda, tütün tekelini elinde bulunduran Reji idaresi şirketinde çalışıyordu (Köksal,2023).

Athanasios'un niteliklerini ve özellikle Türkçe, Helence ve Fransızca dilleri bilgisini takdir eden Kydonia despotu Kydonion Grigoriou (Κυδωνιών Γρηγορίου) tarafından, 1912 yılında Moskonisia (Μοσχονήσια :: Alibey adası)'ya öğretmen olarak atandı. Bu görevi üç yıl sürdürdü. 1915'te Osmanlı hükumeti ile yaşadığı çatışmalar nedeniyle Ayvalık'ı terk ederek Midilli'ye sığındı.

Dünya Savaşı sonrasında, 1918 yılında, Helen mültecilerin evlerine dönmelerine izin verildiğinde, Athanasios, Ayvalık'a geri döndü. Burada; işgalci konumdaki Helen idaresi, Kızıl Haç ve geri dönen Helen mültecilerin lehine faaliyet gösterdi ve gazetecilik yaptı.

1922 yılına kadar Ayvalık'ta kaldı. İstiklal savaşı sonrasında tekrar Midilli'ye gitti ve artık burada kalıcı olarak yerleşti. Athanasios, kalıcı olarak yerleştiği Midilli'de, Astrapi (Αστραπή), Drasi (Δράση) ve Prosfygikí Foní (Προσφυγική Φωνή) gazeteleri için makaleler yazdı. 

1931'de; Grigorios Xenopoulos (Γρηγόριος Ξενόπουλος), Dionysios Kokkino (Διονύσιος Κόκκινος) ve Petro Haris (Πέτρος Χάρης)'in jüri üyeliklerini oluşturduğu, Noel kısa öyküsü edebiyat yarışmasında Gravalis birincilik ödülünü aldı.

Athanasios, Nazi Almanya'sının Yunanistan işgali sırasında, gazeteci ve gazete editörü olarak Nazi propaganda aygıtıyla işbirliği yaptı. Daha genel olarak, liberal siyasi konumlardan başlamış olmasına rağmen, aşırı sağa kaydı ve hayatının sonuna kadar Cunta yanlısı bir köşe yazarı olarak kaldı.

13 Şubat 1974'te öldü.

BİBLİYOGRAFYASI

Athanasios T. Gravalis, yaşamı boyunca yalnızca bir kitap yayınladı. 1930'da Midilli'de bastığı kırk iki öyküden oluşan bu kitaba Spasménes stíles (Σπασμένες κολώνες) adını verdi. 

1930

Σπασμένες κολώνες

Kırık sütunlar

Midilli: [yay. y.], ? x ? cm, s.256 (2.b.)

kısa öyküler.

----

KAYNAKÇA

Köksal, H.K. (2015)

    Ακαδημία Κυδωνιών / AYVALIK AKADEMİSİ, 30.5.2015.

    son erişim tarihi: 19.12.2023

Köksal, H.K. (2023)

    bir zamanlar Ayvalık V... AYVALIK'TA KAÇAKÇILAR VE KAÇAKÇILIK, 30.6.2023.

    son erişim tarihi: 19.12.2023

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XV: Evangelos Dadiotis (Ευάγγελος Δαδιώτης)

(foto.01) Evangelos Dadiotis (Ευάγγελος Δαδιώτης)
(1900, Ayvalık - 1992, Atina)
(kaynak: outcasteurope.eu)

Evangelos Dadiotis (Ευάγγελος Δαδιώτης), Helen muhasebeci, izci lideri ve gazeteci idi.

1900 yılında, burjuva tüccar Dimitrios A. Dadiotis (Δημήτριο Α. Δαδιώτη) ve Anastasia Evangelos Karafillas (Αναστασία Ευάγγελου Καραφύλλα)'in çocuğu olarak dünyaya geldi (foto.02). Dimitra (Δήμητρα) ve Aikaterini (Αικατερίνη) adında iki de kız kardeşi vardı (foto.03).

(foto.02) Babası Dimitrios ve annesi Anastasia.
(kaynak: facebook.com)

(foto.03) Evangelos'un kız kardeşleri Dimitra (solda) ve Katina (sağda.
(kaynak: el.wikipedia.org)

İlk okulu Zoodochos Pigi (Ζωοδόχου Πηγής) mahallesindeki Kato Panagia Erkek Okulu (Αρρεναγωγείο της Κάτω Παναγιάς,)'nda okudu ve ardından ünlü Ayvalık Akedemisi'ne gitti ve buradan mezun oldu.

1915 yılında, birinci dünya savaşı sonrasında tüccar olan babası tutuklanarak Balıkesir'e götürüldü ve burada öldürüldü (foto.04) ve (foto.05). Evangelos Dadiotis, annesi ve iki kız kardeşi ile birlikte babasının kardeşi Ioannis Dadiotis (Ιωάννη Δαδιώτη)'in yanına, İstanbul'a gitti. Burada, Pera'da, 6. İzci Grubu'na katılarak başkan yardımcısı oldu. Ayrıca Ticaret Okulu (Σχολή Εμπορίου)'ndan da mezun oldu.

(foto.04) ve (foto.05) Babası Dimitrios A. Dadiotis'e ait
cep saati ve gözlük. (kaynak:outcasteurope.eu)

1919'da Ayvalık'taki malikanelerine geri döndü ve ilk izci grubunu kurdu (foto.06) - (foto.08).

(foto.06) Evangelos'ların malikânesi.
(kaynak: outcasteurope.eu)

(foto.07) Kato Panagia mahallesindeki Dadiotis ailesine ait evinin çizimi.
(kaynak: outcasteurope.eu)

(foto.08) 1901 yılında inşa edilen evin "kapı tokmağı".
(kaynak: outcasteurope.eu)

1922'deki yenilgi sonrasında geçici olarak Midilli Sourada (Σουράδα)'daki Alepoudellis Thrasyvoulos (Αλεπουδέλλη Θρασύβουλου)'in konağına yerleştiler (foto.09) [1] . 

(foto.09) Midilli Alepoudellis Thrasyvoulos Konağı.
(kaynak: facebook.com)

1927 yılında, aile üyeleri ve mürebbiye Vasiliki Karderini (Βασιλική Καρδερίνη) ile birlikte Atina'ya yerleşti. 1938'de aristokrat Freneli Adramytiou (Φρένελι Αδραμυτίου) ailesinin kızı Ariadni Vladimirou Hadjikomnenou (Αριάδνη Βλαδίμυρου Χατζηκομνηνου) ile evlendi.

Yirmi beş yıl boyunca, Atina'da büyük bir ilaç firmasının muhasebe ve finans müdürü olarak çalıştı. 1954 yılında Nea Smyrni Belediyesi meclis üyesi seçildi ve 1961'den ölüm yılı olan 1992'ye kadar yorulmadan 15 yıl boyunca "Nea Smyrni Kyryx" (Κήρυξ της Νέας Σμύρνης) gazetesini yayınladı.

Kidonya Birliği (Ένωσης Κυδωνιατών)'nin kurucu üyesi ve uzun yıllar genel sekreteri oldu. Ulusal televizyon kanallarında Ayvalık ve çevresi hakkında programlar yaptı. 

Evangelos Dadiotis, 1992 yılında öldü.

Aşağıdaki fotoğrafları ve bunlara ilişkin bilgileri "bir koleksiyon" sitesi olan "outcasteurope.eu"dan aldım. Bu koleksiyon Aleksandros Kefalas (Αλεξανδρος Κεφαλας) [2]'dan sağlamıştır.

(foto.10) Bayan Dadiotis'in taşıdığı, kocası Dimitrios'u
gösteren kolyesi.

(foto.11) Bayan Anastasia Dadiotis'e ait deri cüzdan.

(foto.12) Bayan Anastasia Dadiotis'e ait gümüş cüzdan.

(foto.13) "Çarmıhtaki İsa"yı tasvir eden gümüş çerçeveli muska.
MS 969 ile 1188 yılları arasına tarihlenen bu eser Dadiotis
ailesine aittir.

(foto.14) Dimitrios Dadiotis'e ait olan ve 19. yüzyılın sonu
veya 20. yüzyılın başına tarihlenen gümüş enfiye kutusu. 

(foto.16) Konstantinopolis hayır kurumlarının albümü.
Okumak için İstanbul'a gelen Evangelos'a aitti.

(foto.17) Dadiotis ailesinin hizmetçisi Vassilikis Hanım'ın
meşhur ayva tatlısının servis edildiği gümüş tatlı kutusu.

-----

DİPNOTLAR

[1] Alepoudelli ve kardeşi Panagiotis Thrasyvoulos'un Midilli'deki yazlık evleri idi. Sabun üreticisi aile, Atina Pire'deki "kış evlerinde" yaşıyordu. Bu konut bir kır evi gibi, yaklaşık 4 dönümlük geniş bir sahil alanı üzerine inşa edildi. Evin tasarımı İstanbullu mimar Eliades () tarafından yapıldı. Yapımı 1910-1912 yılları arasında iki yıl süren bu binayı, Midillili ampirik mimar Fouskas uygulandı.

[2] Aléxandros Kefalás (Αλεξανδρος Κεφαλας) 1977 yılında doğdu. Yunanistan Amerikan Koleji mezunu ve sanat tarihçisidir. Geçmişte Atina'daki bir galeride sergi küratörü olarak çalışmış, 2008'den bu yana ise sanat tarihi dersleri vermektedir. Lembos yayınlarında edebi değerlendirmeden ve mikro biyografiler dizisinden sorumluydu. Ailenin Ayvalık'taki yaşamını anlatan, Ayva Tatlısı (Γλυκό κυδώνι) adında bir roman yazdı.

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XIV: Georgios Sakkaris (Γεώργιος Σακκάρης)

Georgios Sakkáris (Γεώργιος Σακκάρης) Helen eğitimci ve yazar idi.

1870 tarihinde Ayvalık'ta doğdu.  Babasını erken yaşta kaybettiği için çocukluğu zor geçti. 1875 yılında annesi ve üç kız kardeşiyle birlikte Atina'ya taşındı ve orada filoloji eğitimini büyük bir yoksunlukla tamamladı.

1892'de iki yıllığına Almanya'ya taşındı ve burada klasik edebiyat ve pedagoji eğitimini tamamladı. Yunanistan'a döndükten sonra bir süre Sifnos (Σίφνος :: Yavuzca)'ta okul müdürü olarak çalıştı ve Eylül 1895'te Pisidia (Πισιδία :: Isparta)'ya gitti ve burada iki veya üç yıl boyunca kasabanın lisesine müdür olarak atandı.

Bir sonraki hedefi, başlangıçta Ayvalık akademisinde öğretmen olarak çalıştığı memleketi Ayvalık'a dönmekti. 1905-1909 döneminde, daha sonraki yazılarında kullandığı Ayvalık akademisinde müdür olarak görev yaptı. Bu süre zarfında, Rum Ortodoksların ulusal oluşumuna ve siyasi özerkliğine adanmış militan ancak kısa ömürlü bir dernek olan "Ayvalık Siyasi Dernek"inde 1908-1909 döneminde yönetim kurulu üyesi olarak da görev yaptı (Köksal,2015, Köksal.2021 ve Köksal,2023). Ayvalık lisesindeki görev süresi boyunca, önce öğretmen sonra da lise müdürü olarak, programa eklediği; "temel muhasebe" ve "temel tarım bilgisi" gibi uygulamalı dersler karakterize olmuştur. 

Sakkáris ilk kitabı olan Ticari Muhasebe (Λογιστική Εμπορική) adlı kitabını 1903 yılında yazdı. Bu kitap Ayvalık Akademi'sinde okutulmak için hazırlanmış bir muhasebe kitabıydı. 

1909'da görevinden istifa etti ve Ayvalık'tan İzmir'e doğru yola çıktı. Orada şehrin önemli okullarından bazılarında öğretmenlik yaptı. "Özel Kyriakou Gianniki Helenik Alman Lisesi"nde ders verdiği ve o yıl kurulan "Evanjelik Okulu"nda "ticaret dersi" verdiği belgelere dayanmaktadır. Ayrıca bu dönemde, "Homeri Kız Okulu"nda da öğretmen olduğu ileri sürülmektedir.

Daha sonra Kıbrıs'a taşındı ve Eylül 1914'te Lefkoşa'daki Pancyprian Lisesi'ne lise müdürü olarak atandı. 30 Ocak 1915'teki okul kutlamaları sırasında yaptığı konuşma daha sonra Küçük Asya'da Helenizm (Ο Ελληνισμός εν τη Μικρά Ασία) adıyla 22 sayfalık broşür olarak yayımlandı. 

1916'da yine Kıbrıs'ta Amfissa Lisesi'nde öğretmen olarak atandı ve 1919'a kadar, üç yıl burada kaldı. Bu dönem boyunca Rodos Venetokleio Gymnasium'unda lise öğretmeni olarak görev yaptığına dair bilgiler olsa da, bu bilgiler kesin değil. 

Sakkaris, Yunanistan'a yerleştikten sonra, orada kaldığı süre boyunca topladığı materyallere dayanarak, memleketinin tarihi ve dili hakkında bir dizi çalışma yazdı. 1920 yılında Faydalı Kitapları Yayma Derneği tarafından kurulan Milli Yayınlar Komitesi tarafından, şehrinin Rumluğunu vurgulamak ve açık bir şekilde göstermek amacıyla Kidonya Tarihi (Ἱστορία τῶν Κυδωνιῶν) yazmak üzere görevlendirildi. Eğitimde getirdiği yenilikçi çabadan bu kitabında söz etmektedir. Kitabın yazılış gerekçesi ve serinin diğer kitaplarının açıklamasını önceki bir blogumda yazmıştım. Bu blogumda söz ettiğim gibi bu kitap, üzerinden 100 yıllık bir süre geçse ve "tartışmalı" bilgiler içerse de, halen referans alınan bir kaynak durumundadır. (Köksal,2021). 

O tarihten emekli olduğu 1927 yılına kadar muhtemelen Atina'daki çeşitli okullarda lise müdürü olarak görev yaptı. 1927 yılında yine liselerde okutulmak üzere Mantık (Λογική) adında bir kitap yazdı. Bu kitap; 1930 (2.b), 1939 (4.b) ve 1942 yıllarında yeniden basıldı.

Georgios Sakkáris 1942'de Atina'da öldü.

BİBLİYOGRAFYASI

1903

Λογιστική Εμπορική, βιομηχανική, γεωργική και τραπεζιτική.

Muhasebe Ticari, endüstriyel, tarım ve bankacılık

Atina: Typ. Anésti Konstantiníd (Τυπ. Ανέστη Κωνσταντινίδου), 

1915

Ο Ελληνισμός εν τη Μικρά Ασία : Πανηγυρικός απαγγελθείς επί τη εορτή των Τριών Ιεραρχών εν τω Παγκυπρίω Γυμνασίω

Küçük Asya'da Helenizm: Kıbrıs Pankyprío Lisesi'nde Üç Hiyerarşi Bayramı üzerine okumalar

Lefkoşa: Petridou ve Nikolaou (Πετρίδου και Νικολάου), ? cm x ? cm, s.22.

broşür.

1920

Ἱστορία τῶν Κυδωνιῶν

Kidonya Tarihi

Atina: Sýllogos prós diádosin Ofelímon Vivlíon (Σύλλογος πρὸς διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων), 21.0 cm x 14.0 cm, s. 263+2.

tarih.

1927

Λογική: πρός χρῆσιν τῶν γυμνασίων καί τῶν ἀντιστοίχων σχολείων τῆς μέσης ἐκπαιδεύσεως, 

Mantık: Liselerin ilgili ortaöğretim okullarının kullanımı için

Atina: D.N.Tzaka, S.D. Eelagramtika & Co (Δ.Ν. Τζάκα, Σ.Δ. Eλαγραμμάτικα & Σία), ? cm x ? cm. s.?.

ders kitabı.

----

KAYNAKÇA

Köksal, H.K. (2023).

    bir zamanlar Ayvalık VII... AYVALIK YUNAN SİYASET DERNEĞİ, 2.7.2023

    son erişim tarihi: 22.12.2023.

Köksal, H.K. (2021).

    İMAL EDİLMİŞ TARİH: Faydalı Eserleri Yayma Derneği Yayınları, 19.7.2021

    son erişim tarihi: 22.12.2023.

Köksal, H.K. (2015).

    Ακαδημία Κυδωνιών / AYVALIK AKADEMİSİ, 30.4.2015

    son erişim tarihi: 22.12.2023.

Sakkáris, G. (1903).

    Λογιστική Εμπορική, βιομηχανική, γεωργική και τραπεζιτική, Τυπ. Ανέστη Κωνσταντινίδου, Atina.

Sakkáris, G. (1915).

    Ο Ελληνισμός εν τη Μικρά Ασία : Πανηγυρικός απαγγελθείς επί τη εορτή των Τριών Ιεραρχών

    εν τω Παγκυπρίω Γυμνασίω, Τύποις "Λευκωσίας¨ Πετρίδου και Νικολάου, Lefkoşa.

Sakkáris, G. (1920).
    Ἱστορία τῶν Κυδωνιῶν (1.b) , Atina: Sýllogos prós diádosin Ofelímon Vivlíon (Σύλλογος πρὸς
    διάδοσιν Ὠφελίμων Βιβλίων), 21.0 cm x 14.0 cm, s. 263+2.

Sakkáris, G. (1927).

    Λογική : πρός χρῆσιν τῶν γυμνασίων καί τῶν ἀντιστοίχων σχολείων τῆς μέσης                        

   ἐκπαιδεύσεως, Εκδοτικός Οίκος Δ. Ν. Τζάκα, Σ. Δ. Δελαγραμμάτικα & Σία., Atina. 

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER XIII: Ioannis Verberis (Ιωάννης Βερβέρης)

Ioannis Verberis (Ιωάννης Βερβέρης)
(1840, Ayvalık - 1903(5), Atina)
(kaynak: el.wikipedia.org)

 

Ioannis Verberis (Ιωάννης Βερβέρης) Helen hiciv şairi ve yayıncısıydı.

1840 yılında Ayvalık'ta doğdu o yıl ailesi Syros (Σύρος) adasına taşındı. Ioannis burada Eusphoros (Εωσφόρος) ve Ippotis (Ιππότης) adlı hiciv dergilerini yayınladı. 

Daha sonra Atina'ya taşındı ve 1876-1877 döneminde Ó,ti thélo (Ό,τι θέλω : Ne istersem) adlı derginin editörlüğünü yaptı. Ayrıca Skenai (Σκηναί) dergisinin yayınlanmasında Georgios Souris (Γεώργιο Σουρή)'la işbirliği yaptı ve hicivler yazdı. Aristofanis (Αριστοφάνης), Rambagas (Ραμπαγάς) ve Mi Chánesai (Mη Χάνεσαι) adlı dergilerinde popüler romanlar şeklinde hikayeler yayınladı ve okuyucu kitlesinin büyük ilgisini çekti.

Ölümüne doğru yerel dili kullandığı Paleanthropos (Παληάνθρωπος) dergisini yayınladı ve bu nedenle yerelleşmenin öncülerinden biri olarak kabul edildi.

1903 veya 1905'te Atina'da öldü. 

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER X: Kóstas Paráschos (Κώστας Παράσχος)

Kóstas Paráschos (Κώστας Παράσχος)
(1912, Ayvalık -3 Aralık 2000, Atina)
Atina, Meçhul Asker anıtı önünde geçit töreni yapan mahalle çocukları.

Kóstas Paráschos (Κώστας Παράσχος) Helen yazar, gazeteci ve fotoğrafçıydı.

1912 yılında Ayvalık'ta doğdu. Babası, Agios Haralambos (Άγιος Χαράλαμπος) hastanesi çalışanı Dr. Emmanouíl Pappoú Paráschos (Εμμανουήλ Παππού Παράσχος) annesi Mersinli bir aileden gelen Vrýsiis Kioilou (Βρύσης Κιοίλου) idi (foto.2). 

(foto.02) Dr.Emmanouíl Παράσχος ve eşi Vrysiis düğünleri sırasında..
(kaynak: mparaschos.com)

Kostas (Κώστας)'ın; Thanaso (Θανασός), Evmenis (Ευμενής), Xenoúla (Ξενούλα) ve Giánnis (Γιάννης) adlarında, tümü Ayvalık'ta doğan kardeşleri oldu (foto.03).

(foto.03) Paráschos ailesinin toplu çekilmiş fotoğrafı.
Soldan itibaren: Kostas, annesi Vrysiis, en büyük kardeşi ve kitabı atfettiği Thanaso, kucakta Giánnis,
babası Emmanouíl, Evmenis ve kız kardeşi Xenoúla.
(kaynak: mparaschos.com)

Ailesiyle birlikte, 25 Eylül 1922 gününe kadar "Çifte Çeşme sokak numara 54"de yaşadı. Kurtuluş savaşı sonrasında önce Midilli'ye, 1924'te de Atina'ya yerleştiler (foto.04) (Paraschos,2018). 

(foto.04) 1944 depremi ile tek kata "inen" Çifte Çeşme sokaktaki Paráschos Evi.
(kaynak: mparaschos.com)

Atina Üniversitesi'nde hukuk, siyaset ve ekonomi bilimleri okudu. Filoloji kurslarına da katıldı. Profesyonel olarak gazeteciliğe adım attı ve Atina Proia (Πρωΐα) gazetesinde çalıştı. Ardından; Vradini (Πρωΐα), Machi (Μάχη), Eleftheria (Ελευθερία), Ethniki Kyryka (Εθνικό Κήρυκα) ve Kathimerini (Η Καθημερινή) gazetelerinde muhabir olarak görev yaptı.

İşgal sırasında, işgal altındaki Atina anlarının fotoğraflarını çekmeye başladı ve Almanlarca "fotoğraf çekmenin yasaklanmasına" karşın, hayatını tehlikeye atarak fotoğrafçılığa devam etti. Kóstas Paráschos'un kamerası her zaman pantolonunun arka cebinde ya da trençkotunun iç cebinde bulunur, hızlı ve gizlice fotoğraf çekerdi. Fotoğraf makinesi 35 mm'lik Rus malı olan Zorki'ydi, Bu makine, 1932 tarihli Leica'nın ucuz bir kopyasıydı. 1941'den 1944'e kadar olan bu dönemi, evinin çatısına sakladığı filmleri kullanarak, İtalyan ve Alman faşistlerin 850 fotoğrafını çekti. 

Oyun bile oynamadan, işgalin trajik derecede masum kurbanları olan, sefalet ve açlığı deneyimleyen, paçavralar içinde ve yalınayak sokaklarda dolaşan çocukları da çekti. Yunan işgal güçlerine karşı savaşan yurtseverlerin duvarlara boyayla yazdıkları pankartları ve sloganları da...

Almanların kaybetmesi ve işgali bitirdiği 12 Ekim 1944 günü şöyle yazar (tercüme bana aittir):

"... Sabahın erken saatleri. 12 Ekim 1944 Perşembe. Ön kapı yüksek sesle çalınıyor.

- Uyan! Almanlar gidiyor. Gazeteye çık!

Yarı karanlıkta birbirimize baktık. Sessiziz. Görünüşümüz mü? Hiçbir şey söylemediler. Bir anda kendimizi birbirimizin kollarına attık. Birkaç saniye öyle kaldık. Ağlıyor muyduk? Gülüyor muyduk? O büyük anda bu ayrıntılar ne kadar ilgi çekici!

Bir bölümü kapatıp diğerine başlıyordu. Artık hukuka aykırılık yoktu. Bilgi için hırsızlarla mücadele, ofislerde rastgele yapılan toplantılar, astarlara ve hatta ceplere gizlenmiş şüpheli notlar, şifreli aramalar, gizli radyolar ve telsizler. O zaman geceleri trompetleri duymuyorduk, sabahları da duvarlara yazılan sloganları göremiyorduk. Artık galiplerden korkmazdık ve açlık, korkunç açlık geçmişte kalırdı. Her şey bedava olacaktı! Bağırırdık, şarkı söylerdik! ...

Evden çıkarken fotoğraf makinemi kaptım… Sevinci, şarkıyı, mutluluğu, özgürlüğü fotoğraflayacaktım!… Oymaya başladım. Adımlarımı hızlandırdım. Sanki vampirler tarafından avlanıyordum. Hatırladınız, hepiniz hatırladınız. 1941 yılının kara kışında, bu köşede, kaldırımdaki köpek kulübesinde bir insan yatıyordu. Yani cesedi. Açlıktan ölmüştü. Kemikli. Yalınayak. Ama ayakkabılarını almamışlardı. Ayakları şiştiği için ayakkabısı ile ölmüştü.

Özgürdük! Özgür olduğumuzu düşünmek zorundaydık! Ama biz her zaman özgürce düşündük, yıkılan vatanı yeniden inşa etmek için. Geçmişi geride bırakalım. Gelecek önümüzde açılıyor. Parlak ve umutlu. Müttefikler fedakarlıklarımızın farkındadır. Bize yardım edecekler. O zaman biz de, tüm coşkumuzla buna inanıyorduk.

Cesur Müttefiklerimize hoş geldiniz…

Bir kedi önüme atladı. İtalyanlardan kaçmayı nasıl başardı acaba! Açlıktan ölenlerin anıtlarını kim dikecek? ... Yunan bayraklarının yanında müttefik bayrakları dalgalanıyor. İngiltere, Amerika, Rusya. Kim bilir hangi sandıklardan çıkmışlardı bu bayraklar, yıllarca o büyük günü beklemişlerdi.

Yarın çocuklar sokaklarda oynayacak. Çocuk oyun alanı mahalleye renk katacak... Bu sıkıntılı hayatımızda huzuru, sadeliği, kahkahayı, huzuru yeniden bulalım Allah'ım. Böyle bir çileden geçmek için ne yaptık?

Şarkıyı yolda tekrar duyuyorum. Aşktan ve romantizmden bahsedenler gençlerdir. ... Muzaffer insanlar, ama sakat, perişan, kanlı. Yetişkin nüfusun %34-40'ı tüberküloz hastasıydı, %18-20'si ise tedavi umudundan yoksundu. Çocukların sadece %10'u sağlıklıdır (%75'i tüberküloz veya tüberküloz öncesi), %15'i çeşitli diğer hastalıklara sahiptir ve sadece %10'u sağlıklıdır. ...

Kısa bir süre önce Kutsal Kaya'ya Yunan bayrağı çekilmişti. İki aydan kısa bir süre sonra Atina, Aralık 1944'te İngiliz emperyalistlerinin kanlı müdahalesine tanık oldu. ..." (Paraschos,1983)

 

1957 yılında I diáplasi ton paídon (Η διάπλαση των παίδων :: çocuğun anayasası) dergisinin yönetimini devraldı ve 1970 yılına kadar bu görevi sürdürdü. 

3 Aralık 2000'de 88 yaşında öldü.

FOTOĞRAFLARI

Aşağıdaki fotoğrafların tümü "Η Κατοχη: Φωτογραφικα Τεκμηρια 1941-1944" kitabından alınmıştır.

(foto.01) Atina, Attikon sineması Almanların olmazsa olmazıdır.

(foto.02) Atina, Stadiou caddesindeki o zamanki Apollo sineması, üç dilde reklamını yapıyor.

(foto.03) Atina, Panepistimi Caddesi, 1942 yazı. Yunanistan Bankası'nın önündeki Alman bölüğü.

(foto.04) Atina, Hipokrat Caddesi, yaşlı kadın o kadar şanslı değil, sanki biri daha önce aramış.

(foto.05) Atina'da, Milli Kütüphane'nin karşısındaki Panepistimi Caddesi'nde, yenilebilir bir şey
ihtimaline karşı çöpleri zorlayan çocuklar.

(foto.06) Atina'da Harokopou yakınlarındaki Ilissos deresinde çocuklar ot topluyor. 

(foto.07) Selanik'teki Pallas sineması Alman askerlerinin tiyatro salonuna dönüştürülmüştü.

(foto.08) Sırbistan Kozani'deki gümrükte Yunan jandarması ve Alman askeri görev yapıyor.
Bu tür gümrükler her şehirde mevcut idi.

(foto.09) İtalyan işgali altındaki Lamia. Park Meydanı'ndaki trafik müdürü. 

(foto.10) Atina, Mesogeia ile bağlantıyı sağlayan Alexandras caddesinde bir otobüs.

(foto.11) Palaio sahilinde denizden dönüş kuyruğu.

(foto.12) Atina, Kalamaki'de İtalyan askerleri denize gidiyor.

BİBLİYOGRAFİSİ

1944

Φτερουγίσματα

Çırpınış

Atina: Ikarus (Iκαρος), ?, s.126.

?

roman.

1944
Ψηλά στις Κορφές
Yüksek zirvelerde

Atina: Ikarus (Iκαρος), ?, s.96.

?

öykü.

1965

O Θανασός, το προσφυγάκι της Μικράς Ασίας
Küçük Asya'nın mültecisi Thanaso

Atina: Damaskos (Δαμασκος), ?, s.146.

?

roman.

1983

Η Απελευθερωση
Kurtuluş

Atina: Ermis (Ερμης), 24.0 x 17.0 cm, s.128.

fotoğraf albümü.

1997
Η Κατοχη: Φωτογραφικα Τεκμηρια 1941-1944
Meslek: Fotografik Kanıtlar 1941-1944

Atina: Ermis (Ερμης), 24.0 x 17.0 cm, s.216.

fotoğraf albümü.

---

KAYNAKÇA

----, -. (2022).    

    Η απελευθέρωση της Αθήνας με το φακό και τη μαρτυρία του Κώστα Παράσχου ,         

    12.11.2022

    son erişim tarihi: 15.12.2023

Paraschos, E.E.M. (2018.a).

    Coming home to Aivali, 9.2018

    son erişim tarihi: 20.12.2023

Paraschos, E.E.M. (2018.b).

    Kydonies, Aivali a remembrance, 9.2018

    son erişim tarihi: 20.12.2023

Paraschos, K. (1983).

    Η Απελευθερωση, Atina: Ermis (Ερμης).

THE CAMEL BARN LIBRARY

    An email from a ghost, 13.10.2010

    An email from a ghost: Part II, 28.10.2010

    An email from a ghost: Part III, 18.11.2010

    An email from a ghost: part IV, 4.11.2010

    son erişim tarihi: 20.12.2023

AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER IX: Agapi Mellos Molyviati (Αγάπη Μέλλος Μολυβιάτη)

(foto.01) Agapi Mellos Molyviati (Αγάπη Μέλλος Μολυβιάτη)
(1990, Ayvalık - 1995, Atina)
(kaynak: i-diadromi.gr)

Agapi Molyviatis Mellos (Αγάπη Μολυβιάτη Μέλλος), Helen yazar ve şairdi.

1900 yılında Ayvalık'ta doğdu (foto.02). Babası bir aristokrat olan Michael D. Mellos (Μιχαήλ Δ. Μέλλος) ve annesi ise Vasilikí Giannákou Bimpéla (Βασιλικής Γιαννακού Μπιμπέλα)'dır. Babası, Kafelenya (Κεφαλλονιά)'lı ve annesi ise Midilli (Λέσβος) kökenlidir (Millas,1998:13).

(foto.02) Agapi'nin doğduğu evin mübadele sonrası fotoğrafı.
(kaynak: tanea.gr)

Tümü Ayvalık'ta doğan dört kız kardeşi: Anthipi (Αντίπη), Sofia (Σοφία), Artemis (Άρτεμις), Lena (Λένα) ve  iki erkek kardeşi: Ilias (Ηλίας), Θάνος (Thános) oldu. Agapi ailenin üçüncü çocuğu idi. 

15 Aralık 2023 günü yayımladığım Ilias Mellos Venezis, Agapi'nin erkek kardeşi ve otobiyografisinde bahsettiği kardeşidir (Köksal,2023.b). 

Babası, birinci dünya savaşının patlak vermesi üzerine, 1914 yılında, eşini ve çocuklarını alarak Midilli Adası'na göç etti. Kız kardeşi Artemis, o yıllarda yaygın olan İspanyol gribine yakalanarak öldü. Aile, ateşkesin imzalanması ile tekrar Ayvalık'a döndü (Millas,1998:13). 

Eylül 1922'de, “sabotajcılık” suçlaması ile kardeşi Ilias Mellos Venezis (Ηλίας Μέλλος Βενέζης) tutuklanınca, son Midilli vapuruna kadar Ayvalık'ta kalarak, Teğmen Kemalettin ile birlikte kardeşini kurtarmaya çalıştı. Bu dönem yaşadıkları ve sonra yazdığı mektuplar "On Günün Günlüğü" adıyla, 2005 yılında Türkiye'de de basıldı.

Anadolu mağlubiyetinden sonra, ailesinin tamamı Midilli'ye yerleşti. Ayvalıklı Geórgios Molyviátis (Γεώργιος Μολυβιάτης) ile evlendi. Kocasının işi nedeniyle bir süre Lamia (Λαμία :: Zeytuni)'da yaşadı. Yunanistan Dış İşleri Bakanı olan Petros Molyviatis (Πέτρος Μολυβιάτης) ve Atina'daki İsviçre havayolu şirketi Swiss Air'in yöneticisi olan Antonis Molyviatis (Αντώνης Μολυβιάτης) adlarında iki oğlu oldu.

1976'da ilk şiir kitabı olan "Το πρόσωπο της ζωής" (Hayatın yüzü) ve iki yıl sonra 1978'de kapağını "hemşerisi" Panos Valsamákis (Πάνος Βαλσαμάκης) tarafından tasarlanan "Σονέτα" (Soneler) kitaplarını yayımladı (Köksal,2023.a).

1981 yılında yayımladığı "Το χρονικό των 10 ημερών" (10 günün günlüğü) ile "Abdi İpekçi Barış ve Dostluk  Ödülü" ve "Hestia Yeni Smyrna Ödülü"nü aldı. Bu kitap 1986'da Yunanistan'da yeniden basıldı (Köksal,2015).

1995 yılında, 95 yaşında Atina'da öldü.

BİBLİYOGRAFİSİ

1976

Το πρόσωπο της ζωής

(Hayatın yüzü)

Atina: [yay. y], 21.0 x 26.0 cm, s. 61.

1978

Σονέτα

(Soneler)

Atina: Lolkos (Ιωλκός), ? cm, s. 64.

1981

Το χρονικό των 10 ημερών

(10 günün günlüğü)

Atina: [yay. y], 14.0 x 21.0 cm, s. 135.

----

KAYNAKÇA

Köksal, H.K. (2015).

    KOMŞUM VENEZİS...

    son erişim tarihi: 16.12.2023

Köksal, H.K. (2023.a).
    AYVALIKLI SANATÇILAR III: Panos Valsamákis (Πάνος Βαλσαμάκης)

    son erişim tarihi: 16.12.2023

Köksal, H.K. (2023.b).
    AYVALIKLI SANATÇILAR VIII: Ilias Mellos Venezis (Ηλίας Μέλλος Βενέζης)

    son erişim tarihi: 16.12.2023

Milas, H. (1998).

    Ayvalık ve Venezis: Yunan edebiyatında Türk imajı, İstanbul: İletişim Yayınları.

Molivyatis, A. (2005).

    On günün günlüğü, (çev.) Kosta Sarıoğlu, İstanbul: Albatros Yayıncılık.