 |
| (resim.01) Keremköy (Coryphas) sahilinde bir görüntü. (kaynak: tr.foursquare.com) |
Bir süredir "Ayvalık yakın çevresi" üzerine yazmaya çalışıyorum. Sanırım 2014 yılında ve tamamen "fakültede öğrendiğim bilgiler" ile hazırladığım bir "antik Yunan kentleri haritası"na işaretlediğim kentler ile bu kentlere ait araştırma bilgilerini de içeren bu çalışmayı okurla paylaşmak istedim.
Bitirdiğimde bir bölge haritasına dönüşecek bu bilgilerin yararlı olmasını diliyorum.
Korifantis (Keremköy), Coryphas (Κορυφάς) veya Coryphahtis (Κορυφαντίς); Midilli Adası'nın karşısında ve Atarneus (Ἀταρνεύς) [Dikili ilçesinin kuzey batısında bulunan antik kent]'un kuzeyinde bulunan, Midilli Adası göçmenlerinin kurduğu yerleşimlerden biridir. Antik Aeolis kıyısında bulunan Korifantis antik kenti, MÖ.1. binyıl yılda kurulduğu sanılmaktadır (harita.01).
 |
| (harita.01) Keremköy (Korifantis, Coryphas)'ın haritadaki yeri. (kaynak: topostext.org/place/394268UKor) |
Korifantis antik kenti bugünkü Keremköy'e yaklaşık 2 km. uzaklıktadır ve Alman arkeolog Theodor Wiegand [1] tarafından keşfedilmiştir.
Gaius Plinius Secundus (Büyük Plinius veya Yaşlı Plinius diye de bilinir) [2], Afrika, Ortadoğu ve Andolu coğrafyasını ele aldığı 5. kitapta buraya Coryphas adını vermiştir.
Pilinius burada bir cümle olarak "Coryphas"tan şöyle bahseder:
"BÖLÜM 32. (30.)—ÆOLIS.
Daha sonra eskiden Mysia olarak bilinen Æolis [3] ve Hellespont'a bitişik olan Troas gelir. Burada, Phocæa'yı geçtikten sonra Ascanian Limanı'na, sonra Larissa [4]'nın bulunduğu yere, sonra Cyme [5], Myrina'ya, Sebastopolis [6] olarak da adlandırılır ve iç kesimlerde Ægæ [7], Attalia [8], Posidea, Neon-tichos [9] ve Temnos [10]'a geliriz. Kıyıda Titanus nehrine ve adını ondan alan şehre geliyoruz. Grynia [11] da burada denizden geri kazanılmış ve karaya bağlanmış bir adada bulunuyordu [12]: artık sadece limanları kaldı. Daha sonra Elæa [13] kasabasına, Mysia'dan akan Caïcus [14] nehrine, Pitane [15] kasabasına ve Canaïus nehrine geliyoruz. Şu kasabalar artık yoktur: Canæ, Lysimachia, Atarnea, Carene, Cisthene, Cilla, Cocylium, Theba, Astyre, Chrysa, Palæscepsis, Gergitha ve Neandros. Daha sonra, hâlâ varlığını sürdüren Perperene [16] şehrine, Herakleotes bölgesine, Coryphas kasabasına [17] [altını ben çizdim], Grylios ve Ollius nehirlerine, eskiden Politice Orgas adını taşıyan Aphrodisias bölgesine, Skepsis bölgesine ve kıyılarında Lyrnesos ve Miletos kasabalarının yıkılmaya yüz tuttuğu [büyük olasılıkla kirletmesinden bahsediyor] Evenus nehrine geliyoruz. Bu bölgede ayrıca İda Dağı [Kaz Dağı] ve kıyıda eskiden Pedasus olarak adlandırılan ve körfeze ve idari olarak yetki alanına adını veren Adramytteos vardır. Diğer nehirler ise İda Dağı'ndan akan Astron, Cormalos, Crianos, Alabastros ve Hieros'tur: iç kesimlerde aynı adı taşıyan bir kasabanın bulunduğu Gargara Dağı vardır. Yine kıyıda eskiden Edonis olarak adlandırılan Antandros ve ondan sonra Cimmeris ve Apollonia olarak da adlandırılan Assos ile karşılaşırız. Palamedium kasabası da eskiden burada bulunuyordu. Lecton Burnu [Baba Burnu], Æolis'i Troas'tan ayırır. Æolis'te eskiden Polymedia şehri, Chrysa ve ikinci bir Larissa [da] vardı. Smintheus tapınağı hala ayaktadır; [ama] iç kesimdeki Colone [şehri] yok olmuştur. Adramyttium'a, Rhyndacus nehri kıyısında bulunan Apolloniatæ, Erizii, Miletopolitæ, Pœmaneni, Macedonian Asculacæ, Polichnæi, Pionitæ, Cilician Mandacadeni ve Abrettini [vardı]. Mysia'daki Hellespontii olarak bilinen halk, buraya daha az önemli olan hukuki işlerle ilgili konular [için] başvururlar." (çeviri: Hayri Kaan Köksal)
(Plinius:5.32)
Peutinger haritası [Tabula Peutingeriana] [18], büyük olasılıkla MS.300 yılında üretilen, Roma İmparatorluğu'nun yol ağı olan "viae publicae"yu gösteren, resimli bir "antik Roma yol haritası"dır. Keremköy, bu haritada Corifanio adıyla yer almıştır. Corifanio, Adrimitio-Smyrna yolu üzerinde, küçük bir yerleşim yeri olarak gösterilmiştir (harita.02).
 |
| (harita.02) Korifantis (Keremköy)'in Tabula Peutingeriana'da yeri. (kaynak: topostext.org/place/394268UKor) |
 |
(harita.03) Korifantis (Keremköy)'in günümüzdeki yeri. (kaynak: www1.ku.de) |
---
DİPNOTLAR
[1] Theodor Wiegand, Alman klasik arkeologdur. 1864 yılında Bendorf'ta doktor Konrad Wiegand ve eşi Ida'nın en büyük oğlu olarak dünyaya geldi. Üniversitelerinde sanat tarihi, arkeoloji ve Ortadoğu tarihi okudu. Batı Anadolu'da Priene, Didim, Milet ve Bergama gibi önemli antik kentlerde kazılar yaptı. Priene'de Hans Shrader ile birlikte Zeus Tapınağı’nı ortaya çıkardı. Milet'te 15 yıl sürdürdüğü kazılarda 2. yy'da yapılmış 15.000 kişilik tiyatroyu temizledi, güney agorasını ortaya çıkardı ve agoranın anıtsal kapısını Berlin'e götürülerek Bergama Müzesi'nde yeniden kurdu. Bergama'daki kazılarda Serapis Tapınağı'nı, Asklepieion olarak bilinen sağlık merkezindeki tapınakları ve buraya giden kutsal yolu ortaya çıkardı. 1895'te arkeolog Carl Humann'ın asistanı olarak Anadolu Priene kazılarına katıldı. Bu kazılar 1899 yılında başarıyla tamamlandı. 1899-1911 yılları arasında Berlin Müzeleri'nin yurtdışı temsilcisi olarak İstanbul'da görev yaptı. Bu sırada Gümüşsuyu'ndaki Alman konsolosluğunda da bilim ataşesi olarak görevliydi. Bu görevi esnasında Almanlar'ın Osmanlı İmparatorluğu sınırlarında Anadolu ve Mezopotamya'da kalan arkeolojik kalıntı ve eserlere olan ilgisi doğrultusunda araştırmalar ve kazılar yaptı. 1900'de bankacı Georg von Siemens'in kızı Marie von Siemens ile evlendi. Milet kazıları devam ederken Didim'de (1905-1911) ve Sisam'da (1910-1911) başka kazılara da katıldı. 1912'den 1930'a kadar yılları arasında "Berlin Antik Eserler Koleksiyonu"nun yöneticiliğini yaptı. Bergama Müzesi'nin inşaatı onun yönetimi altında tamamlandı. Bergama Tapınağı, Osmanlı İmparatorluğu'ndan gemilerle buraya getirilip tekrar inşa edildi. Birinci Dünya Savaşı'nda İhtiyat Yüzbaşısı olarak Alman ordusuna katıldı. Wiegand'ın son kazısı, 1927'de yeniden başlatılan Bergama kazıları oldu. Bu fasılda kale cephaneliklerini keşfetti ve şehrin girişindeki Asklepios tapınağını ortaya çıkardı.
1930 yılında devlet hizmetinden emekliye ayrıldı. 19 Aralık 1936'da 72 yaşında Berlin'de öldü.
[2] Gaius Plinius Secundus M.S.23 yılında İtalya, Como doğumlu, Romalı tarihçi, bilgin, avukat, yazar, doğa bilimci, komutan ve filozoftur. 37 kitaptan oluşan "Doğa tarihi" [Naturalis Historia] adlı kitabın yazarı olmasıyla tanınır. Savaş, retorik, hitabet, gramer ve tarih alanlarında da kitaplar yazmıştır ancak o kitapları günümüze ulaşamamıştır.
24 Ağustos 79 tarihinde Vezüv Yanardağı'nın patlaması sırasında, İtalya Pompeii yakınlarındaki Stabiae antik kentide hayatını kaybetmiştir.
[3] Asıl adı Æolis olan bölge, Adramyttium körfezinin kuzey girişindeki Lectum burnuna kadar kuzeye doğru uzanıyordu.
[4] Kyme yakınlarında, Pelasgian kökenli bir yer. Mısır Larissa'sı olarak adlandırılmıştı çünkü Büyük Kiros Mısır askerlerinden oluşan bir grubu buraya yerleştirmişti. D'Anville'e göre, burası hala Larusar olarak biliniyor.
[5] Adın bir Amazon olan Cyme'den geldiği söylenir. Hermos'un kuzey tarafındaydı: Herodot ona Phriconis soyadını verdi. Yerleşim yerinin modern Sanderli veya Sandarlio olduğu varsayılmaktadır. Şair Hesiod'un babası buranın yerlisiydi. Bugünkü adı Çandarlı'dır.
[6] Büyük olasılıkla İmparator Augustus'un şerefine bu isim verilmişti.
[7] Kıyıdan kısa bir mesafe [içeride] yer alır. Tacitus'tan, Tiberius zamanında büyük depremden zarar gördüğünü öğreniyoruz. D'Anville'e göre, bulunduğu yerin adı Guzel-Hissar'dır.
[8] Başlangıçta Agroeira veya Alloeira olarak adlandırılmıştır. Hermus nehri [Gediz nehri] üzerinde hala Aala adında bir yer vardır, ancak Hamilton orada antik çağlara ait hiçbir kalıntı bulamamıştır.
[9] Veya "New Walls". Strabon, Larissa'dan otuz stadyum (Antik Yunanistan'da kullanılan 182,18 metreye karşılık gelen bir uzunluk birimi.) uzaklıkta olduğunu söyler.
[10] Yeri tam olarak bulunamamıştır. Tiberius Sezar dönemindeki büyük depremden zarar görmüştür.
[11] Veya Grynium, Myrina'dan kırk stadia (1 stadia = ~192 mt.) ve Elæa'dan yetmiş stadia uzaklıktadır. Antik bir kehanet merkezi ve beyaz mermerden muhteşem bir tapınakla Apollon'un kutsal alanını içeriyordu. İskender'in generali Parmenio, saldırıyla burayı ele geçirdi ve sakinlerini köle olarak sattı.
[12] Bu pasajın bozuk bir halde yazıldığı anlaşılıyor. Dolayısı ile Plinius'un tam olarak ne demek istediğini anlamak zor.
[13] Pergameni limanı. Strabo, onu Caïcus nehrinin [Bakırçay'ın] güneyine, o nehirden on iki stadia ve Pergamum [Bergama]'dan 120 stadia uzağa yerleştirir. Yeri belirsizdir, ancak güneyden Pergamum'a giden yol üzerinde Kiliseli adlı bir yere yerleştirir.
[14] Günümüzdeki isminin Aksu veya Bakır olduğu söylenmektedir
[15] Antik dönemdeki adıyla Elaitik Körfezi (Ἐλαϊτικὸς κόλπος. Günümüzdeki adı Çandarlı Körfezi) kıyısında idi. İmparator Titus döneminde bir depremle neredeyse tamamen yıkılmıştır. Bulunduğu yerin Çandarlı olduğu düşünülüyor.
[16] Adramyttium [Edremit]'un güneyinde; çevresinde bakır madenleri ve ünlü üzüm bağları vardı. Thucydides'in burada öldüğü söylenir.
[17] Coryphantes bölgesinde, Midilli Adası'nın karşısında ve Atarneus'un kuzeyinde yeralır. Plinius, Coryphas'ın istiridyelerinden de bahseder.
[18] Tabula Peutingeriana, Britanya Adaları'ndan Orta Asya'ya değin gösteren bir Roma yol haritasıır. Adını Konrad Peutinger'den (1465–1547) alan bu harita, UNESCO-Dünya Belleği listesine girmiş ve Viyana'da bulunan Avusturya Milli Kütüphanesi'nde korunmaktadır. 680 cm × 34 cm büyüklüğündeki harita, Romalılar tarafından bilinen bölgeleri göstermektedir. En batıda bölümü kayıptır. Haritanın en önemli özelliklerinden birisi gezginlere Roma İmparatorluğu'nun yol ağındaki en önemli şehirlerin ve at değiştirme istasyonlarının konumu ile ana yollar üzerindeki durakların bilgisini vermesidir. Harita üzerinde şehirler bina simgeleriyle temsil edilirken, sembolün büyüklüğü ilgili şehrin önemini de göstermektedir. Haritanın orijinalinin aslen dördüncü yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı düşünülmektedir.
---
KAYNAKÇA
