hezarfen: AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER V: Stratis Doúkas (Στρατής Δούκας)

(foto.01) Stratis Doúkas (Στρατής Δούκας) (6 Mayıs 1895, Ayvalık - 26 Kasım 1983, Atina)
(kaynak: sansimera.gr)

Stratis Doúkas (Στρατής Δούκας), Helen yazar, sanat eleştirmeni ve ressamıdır.

6 Mayıs 1895 günü, Constantis Doúkas (Κωσταντή Δούκα) ve Aimilías Chatziapostolí (Αιμιλίας Χατζηαποστολή)'nin oğlu olarak Alibey Adası (Μοσχονήσια :: Moschonisia)'nda dünyaya geldi.

Kardeşleri; Dimitris (1896), Eleni (1898) ve Alekos (1900) idi. Liseyi 1912 yılında memleketi Ayvalık'ta bitirdi ve aynı yıl Atina Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne kaydoldu ve lise yıllarından beri dost olduğu Fotis Kontoglou ile birlikte bir süre aynı evde yaşadı. Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması sonrasında öğrenciliğine ara vererek, Midilli ve Athos Dağı'nı ziyaret etti (foto.02).

(foto.02) Stratis, Spyros Papaloukas ile Atos Dağında.
(kaynak: eliaserver.elia.org.gr)

1913 yılında Antónis Protopátsis (Αντώνης Πρωτοπάτσης) ile birlikte Midilli'de folklor çalışmaları düzenledi ve 1916-1923 arasında Milli Savunma (Εθνική Άμυνα)'ya gönüllü olarak katıldı. Makedonya ve Anadolu'da savaştı ve yaralandı (foto.03).

(foto.03) Piyade subayı üniforması giyen Stratis Doukas 1921 yılı.

(kaynak: eliaserver.elia.org.gr)

1923'te ordudan emekli oldu ve Anadolu halk sanatı ve el sanatlarını Yunanistan'da yayma çabasına yöneldi (foto.04). O yıllarda Fotis Kontoglou ve Spyros Papaloukas'ın eserlerinin yer aldığı resim sergileri düzenledi.

(foto.04) Stratis Doukas 1927 yılında, Selani'te "Kiutachia" (Kütahya) seramiklerinin önünde.

(kaynak: eliaserver.elia.org.gr)

1927'de ciddi bir hastalık geçirip Selanik'te iyileştikten sonra resim yapmaya başladı.

1931 yılında heykeltıraş Yannoulis Chalepas (Γιαννούλης Χαλεπάς)'ın eserleriyle çalışmaya başladı ve ressam Nikos Gabriel Pentzikis (Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης) ile tanıştı. 1934'te Yunan Yazarlar Cemiyeti (Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών)'nin kuruluşunda yer aldı. 1935-1937 yılları arasında; ressam ve şair Dimitris Pikionis (Δημήτρης Πικιώνης), ressam Spyros Papalukas (Σπύρος Παπαλουκάς), ressam Nikos Hatzikyriakos Gikas (Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας) ve mimar Patroklos Karantinos (Πάτροκλος Καραντινός) ile birlikte, To Trito Mati :: Üçüncü Göz (Το Τρίτο Μάτι) sanat dergisini çıkarttı.

1937-1940 arasında Selanik Turizm Kurulu (Τουριστικής Επιτροπής Θεσσαλονίκης)'nda çalıştı ve 1940-1941 Yunan-İtalyan Savaşı sırasında subay olarak görev yaptı. 1942'de Atina'ya döndü ve ilk evliliğinden iki çocuğu olan, 1903 doğumlu Dímitra Manganá (Δήμητρα Μαγγανά) ile evlendi (foto.05).

(foto.05) Dímitra ve Stratis'in fotoğrafı.
(kaynak: homouniversalisgr.blogspot.com)

O yıl, anti faşist Ulusal Direniş Örgütü (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο) EAM saflarında yer alan, Yunanistan Komünist Partisi (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) KKE'ne üye oldu ve işgalci Nazilere karşı milli direnişe katıldı (foto.07) .

Bir eylem sırasında Alman işgalciler tarafından yakalandı. Kurtuluştan sonra Uluslararası Kızıl Haç kliniklerinde görev yaptı.

1949-1950 yıllarında Eléfthera Grámmata (Ελεύθερα Γράμματα)'da yöneticilik yaptı. Yine aynı yıllarda Yunan Yazarlar Derneği'nin danışmanı ve genel sekreteri oldu.

(foto.07) Ulusal Direniş Örgütü
(kaynak: el.wikipedia.org/)

1962'de prostat ameliyatı geçirmek üzere Moskova'ya gitti. Operasyon istenilen başarıda gerçekleşmedi ve hayatının geri kalanını Atina'daki evinde yatalak olarak geçirdi. Dönünce Diagonios (Διαγώνιος) sanat dergisinde çalıştı. Odiporos (Οδοιπόρος) ve Enotia (Ενώτια) adlı eserleri tamamladı.

1967-1974 arasında hüküm süren 21 Nisan faşist darbesi tarafından sürekli zulüm gördü ve hayatının son yıllarını huzur evlerinde geçirdi (foto.08) .

1979 yılında, Avrupa Sanat Merkezi'nde biyografik tanıklıkların birleştirildiği, 1924-1929 dönemi resimlerinin retrospektiflerinin sergilendiği bir etkinliği düzenledi.

Bu sergi "Vila Vouga'da Stratis Doukas Müzesi"nin kurulması fikrinin oluşmasını da sağlamıştır (foto.09).

(foto.08) 1967-1974 arasında Yunanistan'da iktidarda kalan "Albaylar Cuntası".
(kaynak: el.wikipedia.org)

(foto.09) 24 Haziran 1982 günü Vila Vouga'da açılan Stratis Doukas Müzesi.
(kaynak: pahellenicfoundation.org)

Kardeşi Alékos Doúkas (Αλέκος Δούκας) 1927'den Avustralya'ya göç etti ve burada Yunan edebiyatı ve oradaki işçi hareketinde önemli bir figür olarak ortaya çıktı. 1962 yılında bir barış gösterisinden dönerken öldürüldü. Kız kardeşi Eléni Doúka Androníkou (Ελένη Δούκα Ανδρονίκου) ve ailesi ise 1938'de Avustralya'ya yerleşti.

Stratis Doúkas 26 Kasım 1983 'te Atina'da öldü.

BİBLİYOGRAFİSİ

Türkçeye "Bir Esirin Anıları" (2003) ve "İstanbul'un Fethi Dukas Kroniği 1341-1462" (2013) adlarıyla iki eseri çevrilen Stratis Doúkas, aşağıdaki bibliyografyayı yaşama geçirmiştir.

1929

Ιστορία ενός αιχμαλώτου

Atina: Ch. Ganiaris (Χ.Γανιάρης), 11.5 x 14.5 cm, s.75.

Stratis Doúkas'ın kısa öykü-belgeselidir. İlk kez 1929'da yayımlandı ve ardından 1936'da ikinci baskısı yapıldı. Anadolu kıyılarından zamanında kaçamayanların 1922 yılındaki macerasın, en kısa ve en dramatik biçimde anlatır. İşgal ve faşizm 30 senesini sessizlik içinde geçirdi. Kitabın üçüncü baskısı 1958, dördüncü baskısı 1962 ve beşinci baskısı 1969 yılında yapıldı. 1920'ler Yunanistan'ında ilkelci ilgilerin hakim olduğu bir ortamda Doúkas'ın kitabı ilk yayımlamasındaki amacı folklorikti. Birinci ve ikinci baskılar "Yunan ve Türk halkının ortak şehitliklerine" ithaf edildi. Sonraki baskılarında, ise tarihi metin özelliğine erişti ve üçüncü baskıyla ideolojik olarak dönüşüme uğradı. Bu baskısında "halkların ortak şehitliklerine" ithaf edildi. bunun nedeni Alman işgali ve soykırım olayları veya Doúkas'ın sosyalist fikirleri olabilir. Beşinci baskıda giriş bölümü kaldırıldı. 1980'den itibaren, o zamana kadar yalnızca 7 kez basılmışken, 2000 yılına kadar 20'den fazla yeniden basımı gerçekleşti.