AYVALIKLI SANATÇI ve DÜŞÜNÜRLER III: Panos Valsamákis (Πάνος Βαλσαμάκης)

(foto.01) Panos Valsamákis (Πάνος Βαλσαμάκης) (12 Ekim 1900, Ayvalık - 29 Ekim 1986)
(kaynak: valsamakisceramics.com)

Panos Valsamákis (Πάνος Βαλσαμάκης) Helen seramik sanatçısı ve şairidir.

12 Ekim 1900 tarihinde, Ayvalık'ta varlıklı bir ailenin çocuğu olarak Ágios Dimítrios (Άγιου Δημητplου) mahallesinde dünyaya geldi (foto.02). Çocukluğu ve gençliği Ayvalık'ta geçti (foto.03). Ayvalık Akademisi (Γυμνάσιο στὸ Ἀϊβαλί)'nde eğitimini tamamladı.

(foto.02.) Panos'un çocukluğu ve gençliğinin geçtiği Ágios Dimítrios (Άγιου Δημητplου) mahallesi.
(kaynak: Psarros,2017)

(foto.03.) Panos Valsamakis (Πάνος Βαλσαμάκης)'in ailesi. Soldaki annesi, sağdaki ise babasıdır.
Aralarında bulunanlar ise kardeşleridir. Panos, babasının yanında duran beyaz gömleklidir.
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

1919 yılında; Fotis Kontoglou (Φώτης Κόντογλου), Stratís Doúkas (Στρατής Δούκας). Ilias Venezis (Ηλίας Βενέζης), Evangelos Dadiotis (Ευάγγελος Δαδιώτης) ile birlikte Yeni İnsanlar derneğini kurdu. 1921'de, Küçük Asya Seferi (Μικρασιατική Εκστρατεία)'ne katıldı. 1922 yılında cephenin çökmesinden sonrasında İzmir'e, oradan da Midilli'ye geçti.

(foto.03) Panos Valsamakis'in Marsilya'daki
ender üniversite fotoğraflarından biri.
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

Midilli'de, ailesinin geri kalanını buldu ve onları alarak Atina'ya geldi. 

Marsilya'da 1923-1930 yılları arasında Güzel Sanatlar Okulu (Ecole des Beaux Arts)'nda resim ve Saint-Jean du Desert Fakültesi'nde seramik eğitimi aldı (foto.04). 

Daha sonra Yunanistan'a döndü ve 1930-1942 yılına kadar baba şirketi olan Kerameikos Sanat Atölyesi (Εικαστικό Εργαστήρι Κεραμεικός)'ni yönetti. Bu aynı zamanda sanatının ilk evresi sayılır. 

Yunanistan'ın, Alman birlikleri tarafından işgal edilmesi ve atölyenin Almanlar tarafından  kapatılması sonrasında, 1942-1957 yılları arasında Lavrio (Λαύριο)'daki, Lavrio Anonim Seramik Topluluğu-A.K.E.L. (Ανώνυμος Κεραμευτική Εταιρεία Λαυρίου (Α.Κ.Ε.Λ.)'de yöneticilik yaptı. 

Helen tarihinde önemli bir konum taşıyan ve Yunanistan Ulusal Bankası'na ait olan A.K.E.L. Seramik, daha sora bir "seramik müzesi" olarak tasarlandı. Seramik sanatındaki "çizgisi" de bu aşamada gelişti (foto.05)-(foto.09).

(foto.05)-(foto.09) A.K.E.L. dönemine ait fotoğraflar.
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

1957 yılında mimar arkadaşı Michalis Orros (Μιχάλης Όρρος)'un tasarımı olan Amarousi'deki ev-ofise taşındı ve 1976 yılına kadar süren, kendini tamamen kendi sanatına adadığı "sanatının üçüncü dönemine" başladı (foto.10)-(foto.13).

(foto.10) Panos Valsamákis ve mimar Michalis Orros.

(foto.11) - (foto.13) 1957 sonrası dönemini geçirdiği Amarousi'deki ev-ofisi.
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

2010 yılında ölen oğlu Alékos Valsamákis (Αλέκος Βαλσαμάκης) (foto.14) 1957, gelini Afrodit Valsamákis (Αφροδίτη Βαλσαμάκη) (foto.15) ise 1959'dan beri atölyesinde seramikçi olarak çalışmaya başladı. 

(foto.14) Alékos Valsamákis  (3 Haziran 1938 - 15 Eylül 2010).
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

(foto.15) Afrodit Valsamákis.

(kaynak: Paris Tavitian/LIFO)

(foto.16) Pano'un değişik çalışmaları.
(kaynak: Paris Tavitian/LIFO)

(foto.17) - (foto.19) Panos Valsamákis.
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

Panos Valsamákis, 29 Ekim 1986 günü Atina'da öldü. 

Atölye, Afrodit Valsamákis'in emekliliğine kadar gelininin yönetiminde kaldı. Yönetim 2021'den bu yana, arşivini de toparlayan iki torunu, Sofia (Σοφία) ve Panos (Πάνος) Valsamákis (Βαλσαμάκης)'in yönetimine geçmiştir (foto.20) ve (foto.21).

(foto.20) Sofia Valsamákis.
(kaynak: Paris Tavitian/LIFO)

(foto.21) Panos Valsamákis.
(kaynak: Paris Tavitian/LIFO)

APARTMAN KAPILARI

Dionysis Notarakis 2021 yılında eser için şunları yazar:

"Apartman kapısının bulunduğu evin en yaşlı kiracısı  Michalis Angelopoulo'dir, O, "merkeze girdiğimde daha önce böyle bir kapı görmemiştim" diyor Bay Angelopoulos, apartmanının dış cephesinden gururla bahsederken. Plaka Meydanı tüm değişiklikleri gördü ancak, Valsamakis'in çalışmaları değişmez bir değer gibi görünüyor. Turistler ve yoldan geçenler fotoğraf çektirmek için duruyor. Bu dış kapı, bu şekilde inşa edilmiş, tespit ettiğimiz tek kapıdır. Ancak Plaka'daki apartman, Atina'nın merkezinde Panos Valsamakis'in (1900-1986) eserlerinin yerleştirildiği tek bina değil.

Büyük Yunan seramikçisinin torunu ve eserinin halefi Sophia Valsamakis'in anlattığına göre Panos Valsamakis, bu kapıyı yaptığı sıralarda mimarlarla işbirliği yapmaya başlamış. "Büyük seramik eserler yaptığı dönemdi." Bu mimarla birliktelikleri ömrünün sonuna kadar sürdü. Valsamakis'in eserleri, mimarlara ve müşterilere danışıldıktan sonra inşa edilirdi. “Taslağı gösterir, gerekirse değişiklikleri yapar ve uygulamaya başlardı. Bu süre tasarımın boyutu ve yoğunluğuyla ilgiliydi." (Notarakis,2021.b)

(foto.22) Panos'un tasarımı olan Atina'da bir apartman kapısı.
(kaynak: Paris Tavitian/LIFO)

İLÜTRASYONLARI, 

KİTAPLARI ve KAPAK TASARIMLARI

(foto.23) Panos Valsamákis tarafından tasarımı yapılan kitap kapakları.
(kaynak: facebook.com/valsamakisceramics)

Panos Valsamakis'in iki yaratıcı yönü daha vardı: Stratis Myrivilis Vasilis'in kitabı gibi illüstrasyonları ve yazımı.70 yaşına geldiğinde, Ayvalık'taki günlerini ve Küçük Asya Seferi'nde yaşadıklarını yazmanın zamanının geldiğine karar verdi. Bütün bunlardan hiç bahsetmemişti, derinlere gömmüştü. Ama "gitmeden" önce onlara bunu söylemek istiyordu. Ayrıca dosyasında arkadaşlarıyla, ailesiyle, sanatçılarıyla, müşterileriyle yaptığı tüm yazışmaların yanı sıra, Ayvalıklılar Derneği'nde yaptığı çizimler de vardı.

Panos Valsamakis'in Yunanistan ve yurtdışındaki gazete ve dergilerde makaleleri ve çalışmaları yayınlanmıştı. Aşağıda bunlara ait bir bibliyografya denemesi bulacaksınız.

1943
Ο Βασίλης Ο Αρβανίτης (yazar: Stratis Myrivilis) (resim: Panos Valsamákis).

Atina: Pegasus, 15.0 x 21.0 cm, s.115.

Helen dili roman.

1972

Από τα Κεφαλονίτικα Θαλασσινά Γέλια,Περιοδικόν “Ο Φανός της Κεφαλονιάς” (resim: Panos Valsamákis).

Patras: Metaxas-Mitropoulos, 14.0 x 21.0 cm, s.96.

deneme.

1975
Πικρή Πολιτεία 
Atina: [yay. y.], 18.0 x 25.0 cm, s..
Helen dili şiir.

1978
Η Πολιτεια Διχως Καστρα - Αϊβαλι 1914-1918.
Atina: [yay. y.], 17.0 x 28.0 cm, s.192.

deneme, tarih.

1979

Η Πολιτεία Δίχως Φως (yazar: Kostis Meranaios) (resim: Panos Valsamákis).

Atina: Zygós, s.92.

sanat tarihi.

1982

Πάνος Βαλσαμάκης
Selanik: Aristoteles Üniversitesi Telloglio Vakfı (Αριστοτέλειο ΠανεπιστήμιοΤελλόγλειο Ίδρυμα), s.200.

sanat tarihi.

1982

Πάνος Βαλσαμάκης,

Atina: Ulusal Galeri ve Müzesi (Εθνική Πινακοθήκη Και Μουσείο), 21.0 x 24.0 cm, s.192.

sanat tarihi.

1983

Ιφιγενεια χρυσοχοου: η τραγικη μοιρα της Mικρασιας μεσα απο την τριλογια της εξηντα χρονια απο τη Mικρασιατικη καταστροφη (yazar: Andreas S. Tsouras) (resim: Panos Valsamákis).

Atina: Prometeus,17.0 x 24.0 cm, s.116.

deneme, tarih.

2022

Ο Ερωτας Στους Ταφους  (yazar: Boutýras Dimosthénis) (resim: Panos Valsamákis).

Atina: Farfoulas,14.0 x 21.0 cm, s.112.

Helen dili kısa öyküler.

(foto.24) Panos Valsamákis'in gençlik fotoğrafı.
(kaynak: Paris Tavitian/LIFO)

ESERLERİNDEN ÖRNEKLER

Onun sanat hayatı hakkında çalışan Anastasia Paka (Αναστασία Πάκα) bir yazısında:

"... Elli yıllık bir arayış sürecinde eserlerinde pek çok aşama, teknolojik ve tematik değişimlere rastlamak mümkündür. İlk yıllarda etnografik anlatım, anlatı boyutu hakimdir, daha sonra yazıları formların iç içe geçmesiyle, kabartmalı çizgilerden oluşan ızgaralarla, geometrik formlarla, kübist bölmelerle daha soyut hale gelir. Daha önceki dönemlere ait öğeler veya temalar eserlerinde sıklıkla tekrarlanıyor. Eserlerinde gelenek ile Avrupa avangard akımı, halk sanatı ile modernizm karışır.

Valsamaki, "Ayvalık'da henüz çok genç yaşlarımdan beri Kontoglou ile olan dostluğum Bizans sanatını tanımamı ve sevmemi sağladı... Benim asıl amacım, kaygım ve tutkum bu geleneği sürdürmek, eskiden yola çıkarak yeni şeyler yaratmaktı"

demektedir (Paka,2020).

(foto-25) - (foto.38)

ÖDÜLLERİ

• 1930 Brüksel'deki Exposition Nationale du Travail'de altın madalya (foto.39)
• 1937 Paris'teki Exposition Internationale des Arts et des Techniques'te gümüş madalya (foto.40)
• 1938 Atina'daki Birinci PanHelenik Sergisinde madalya ve para ödülü
• 1955 Uluslararası Seramik Akademisi'nin bronz madalya. (foto.41)
• 1965 Sanatsal çalışmaları nedeniyle I. George Nişanı'nın Altın Haçı
• 1986 Atina Akademisi yaşam boyu başarı ödülü.

(foto.39)

(foto.40)

(foto.41)

SON SÖZ...

AİLE HAKKINDA

Ailenin yolculuğu, Valsamas adı altında Konstantinopolis (İstanbul)'te başlar. İstanbul'dan, yaklaşık 200 yıl yaşadıkları Girit adasına varırlar ve soyadlarına -akis eki eklenir. Adanın Venediklilerden Osmanlılara geçmesiyle oradan ayrılırlar ve Kefalonya'ya giderler. Orada iki köy inşa ederler: Ano ve Kato Valsamata. İlk Ayvalık'a gelen bir doktordur. Servet kazanan aile 1922 yılında Ayvalık'taki evin anahtarını alarak ayrılır. Anahtar bugün Marousi'deki evlerinin duvarına asılıdır (foto.30).

(foto.42)

(foto.43)

(foto.44)

(foto.45)

---

KAYNAKÇA

Akyla, E. (2019).

Ένα ιδιότυπο σπίτι - μουσείο της έντεχνης κεραμικής: Μια "ξενάγηση" από την Αφροδίτη Βαλσαμάκη

https://www.avgi.gr/tehnes/303627_ena-idiotypo-spiti-moyseio-tis-entehnis-keramikis son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

Lavrio Belediyesi (2020).

Συνέχεια για το Μουσείο Κεραμικής ΑΚΕΛ “Πάνος Βαλσαμάκης”,

https://www.lavreotiki.gr/deltia-typoy/1794-synexeia-gia-to-mouseio-keramikis-akel-panos-valsamakis/ son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

Μουσείο Κεραμικής "ΑΚΕΛ-Πάνος Βαλσαμάκης" (2023).

https://emel.gr/ son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

Notarakis, D. (2021.a)

Ανοίγοντας το αρχείο του κορυφαίου κεραμίστα Πάνου Βαλσαμάκη

https://www.lifo.gr/culture/eikastika/anoigontas-arheio-toy-koryfaioy-keramisti-panoy-balsamaki

son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

Notarakis, D. (2021.b)

Tέχνη στην είσοδο της αθηναϊκής πολυκατοικίας: 10 αριστουργήματα που πρέπει να προστατευτούν

https://www.lifo.gr/culture/design/tehni-stin-eisodo-tis-athinaikis-polykatoikias-10-aristoyrgimata-poy-prepei-na

son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

Paka, A. (2020).

Το έργο του Πάνου Βαλσαμάκη (Βαλσαμάκης Πάνος) την περίοδο των πενήντα χρόνων συνεχούς αναζήτησης

https://teloglion.gr/blog/to-ergo-tou-panou-valsamaki-valsamakis-panos-se-mia-periodo-diarkous-anazitisis-peninta-chronon/  son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.

Psarros, D.E. (2017).

Το Αιβαλι kαι η Μικρασιατικη Αιολιδα, (εκδ.) Κωστουλα Σκλαβενιτη, Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικης Τραπεζης, Αθηνα.

Valsamakis Ceramics (2023).

https://www.facebook.com/valsamakisceramics/  son erişim tarihi: 28 Kasım 2023.