 |
| (resim.01) Çamoba Köyü genel görünüş. (kaynak: facebook.com/Çamoba Köyü Ayvalık) |
Çamoba Köyü, Ayvalık'a 19 km uzaklıkta bir yerleşmedir. Bugün inceleyeceğimiz Asartepe ise bu köyün kuzeyinde ve yaklaşık 1 km, Tıfıllar Köyü'ne ise yakaşık 500 mt uzaklıktadır. Günümüzde seçimler için çıkartılan "büyüşehir yasası" nedeniyle, ülkemizdeki tüm köyler gibi buraları da "mahalle" oldu.
Asartepe, Adramytteion çalışmaları sırasında "bilimsel olarak anlamlandırılan" ve bölgede sayıları sekizi bulan "savunma yapısı"ndan biridir. Adramytteion çalışmaları arkeolog Murat Özgen başkanlığındaki bir grup tarafından yürütülmektedir (adramytteion.org).
Antik Dönem’de kent ekonomileri büyük oranda tarıma dayalı idi. Bu nedenle "khora" (χώρα) adını verdikleri ve gündelik konuşmada "yer, yurt, köy, mahalle, mekân" anlamına gelen bu sözcük, daha çok "kentin çevresindeki tarım faaliyetlerinin gerçekleştirildiği kırsal alanı" tanımlamaktaydı. Ve son derece önem taşımaktaydı. Kentler tarım olmadan varlığını sürdüremeyecek olduklarından antik toplumlar, "kente olası saldırıları" gözetleyen ve mümkünse "orada yok eden" yapılara ihtiyaç duydular. Bunlara günümüzde kısaca "savunma tesisi" diyoruz ve Asartepe de bunlardan biri idi. Aslında Asartepe, Adramytteion antik kentini korumak için yapılmış ve birbiri ile ilişkili bir dizi savunma yapısından oluşan bir sistemin -bugüne kadar bulunan- ilk binasıdır (harita.01).
 |
| (harita.01) Asartepe ve diğer savunma yapıları. (kaynak: adramytteion.org) |
Asartepe bulunduğu konum itibariyle Ayvalık sahilinden Pelitköy sahiline kadar olan alanı ve körfezi tamamen izleyebilmektedir. Böylece Ayvalık adalarını, Thebe [1] Ovası'nı ve kuzeybatısındaki Kız Çiftliği Höyüğü’nü (Kisthene?) denetler. Bu savunma ağı sistemi bir bütün olarak düşünüldüğünde; Edremit Körfezi üzerinden yapılan ticaret ağını ve körfezde oluşabilecek tehditleri, Ayvalık adalarını, Altınoluk’tan başlayıp Altınova’ya kadar uzanan kıyı şeridini, Thebe Ovası’nda ve diğer bölgelerde yapılan tarımsal faaliyetleri, Karıncadere Vadisi üzerinden geçen ve dağlık alandaki vadi geçişleriyle Pergamon’a ulaşan yolun ve dönem içerisinde mevcut diğer yol ağlarını geniş bir ölçekte denetim altında tuttuğu söylenebilmektedir (adramytteion.org).
Asartepe düz bir üst terasa sahiptir ve çevre panoramasına hakim bir tepededir. Thebe Ovası'na ve Ayvalık adalarına bakan bir görüş açısına sahiptir. Tepe düzlüğü ve tepeyi tüm yönlerden çevreleyen yamaçlarda gerçekleştirilen yüzey taraması neticesinde; Klasik-Hellenistik Dönem, Roma Dönemi ve Bizans Dönemi eserleri bulunmuştur.
 |
| (resim.02) Asartepe hava fotoğrafı. (kaynak: Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü,2021:75) |
Gözetleme kulelerinin bütüncül bir savunma ağı oluşturacak şekilde organize edilmesi ise, Klasik-Hellenistik Dönem’de yaygındır. Özellikle Hellenistik Dönem’de görülmeye başlanan siyasî karmaşalar, otorite eksikliği sonucunda ortaya çıkan çatışmalar ve buna bağlı olarak asayişin kaybolduğu bir ortamda kentler, ekonomisini dayandırdığı tarım alanlarını korumak durumunda kalmıştır. Böylece Adramytteion kenti de Geç Klasik-Erken Hellenistik Dönem’de, kent kırsalında bulunan stratejik tepe noktalara inşa ettirdiği tahkimli yerleşim alanları ve kale yerleşimleri ile birlikte bütüncül bir savunma ağı sistemi oluşturmuştur (adramytteion.org).
 |
| (harita.02) Asartepe'ye ulaşım. (kaynak: google.com | geliştiren: Hayri Kaan Köksal, 2024) |
---
DİPNOT
[1] Thebe [Θήβη], Havran sınırları içinde yer alan antik kenttir. Bugünkü Tepeoba Köyü yakınlarındadır. Anadoludaki Yunan göçleri öncesine kadar dayanır. Kent adının kökeni Luvi dilinde "düzlük, düz yer, düz nesne"dir. Strabon, Adramyttium'dan 60 stadyum [~11.1 km] uzakta olduğunu yazmıştır. Alman dil bilimci Josef Stauber, Edremit'in 2 km kuzeydoğusundaki Paşa Dağı'nda olduğunu söyler. Barrington Atlas of the Greek and Roman World editörleri ise Thebe antik kentini, Edremit'in 1,6 km kuzey-kuzeydoğusundaki bir alanda oldoğunu yazmışlardır.
---
KAYNAKÇA
----, -. (2022 (?)).
Arkeolojik dönem,
ayvalikmiras.com/ayvalik-tarihi/arkeolojik-donem/
son erişim tarihi: 14 Ekim 2024.
Balıkesir muhtarı (2023).
Asartepe Antik Kenti, 9 Ekim 2023, pazartesi.
balikesirmuhtari.com/asartepe-antik-kenti/
son erişim tarihi: 14 Ekim 2024.
Dağlı, İ. (2021).
Kuzey Ege arkeoloji araştırmaları ve uygulama merkezi Adramytteion egemenlik alanı araştırmaları, -(46), ss.69-81, İstanbul : Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü.
Kökten, K. (1949).
1949 yılı tarihöncesi araştırmaları hakkında kısa rapor, Belleten 13(52), ss.811-829, Ankara : Türk Tarih Kurumu.
Özdemir, Z. (2003).
Pelitköy, 1.b, Ankara : Pelitköy Belediyesi (Balıkesir).
