200 YIL ÖNCE AYVALIK'ta "tüccarlar"

(fotoğraf.01) Şimdi 17024 sokak olan 13 Nisan caddesi 6.sokak köşesinin
1970'lerdeki fotoğrafı. (kaynak: Psarros,2017:187)

"... Edremid, kalabalık bir şehir olmasına karşın, körfeze doğru birleşen ve komşularından gelen sel sularının alüvyon doldurdurması sonucunda limanını kaybetti. Türkçesi ile Ayvalık ve Helencesi de "Ayvalar Şehri" anlamındaki Cydonia kıyıdaki en ticari şehir idi. Burası, "Yüz Adalar” ile Edremid Körfezi'nden ayrılır ve bir ada limanla, Moşhinisiya [Alibey, Cunda adası] ile çevresiyle bağlantı kurar. ..." diye yazar Élisée Reclus, "La Nouvelle Géographie universelle" (1884) adlı eserinin Ayvalık'ı anlattığı bölümüne girerken (Reclus,1884:596;Köksal,2024).

Hakikatten "Edremit limanının alüvyon dolarak" kapanması sonrasında mı yoksa "kapitalizmin" doğal sonucu olarak mı bilemiyecem, Ayvalık kenti XVIII. yüzyıldan itibaren "tüccarların" yönlendirmesiyle gelişti. Belki de tüm tarihi boyunca Ayvalık, "toprak ağası-burjuva çatışmasını" en iyi yaşayan Osmanlı kentlerinden biri oldu.

Bizim okumalar yaptığımız 1881-1922 yılları Ayvalık'ında en fazla sayı tutan da "tüccarlar" idi. Ne yazık ki "L'Indicateur Ottoman" üzerinden okuma yaptığımız için olsa gerek, bu sınıfa ilişkin kısmi detaylı bilgiye 1896 sonrasında ulaşıyoruz.

Yaptığımız okumalar sonucunda:

• 5 banka şubesi,
• 23 sigorta acentası,
• 13 gemi acentası,
• 5 otel,
• 7 kuyumcu,
• 11 komisyoncu,
• 1 ressam,
• 2 gazeteci,
• 81 iştigal alanı belirtilmemiş tüccar,
• 38 sattıkları ürünü üreten tüccar,
• 16 nalbur,
• 4 mum üreticisi,
• 6 boya ve vernik üreticisi,
• 8 saatçi,
• 19 kadın ve erkek terzisi,
• 2 hazır giyimci,
• 13 ayakkabıcı,
• 11 inşaatçı ve makina imalatçısı,
• 1 demir imalatçısı,
• 1 dikiş makinesi satıcısı,
• 4 ipek iplik imalatçısı,
• 2 pamuk iplik imalatçısı,
• 3 maden suyu ve gazoz imalatçısı,
• 4 şarap ve rakı imalatçısı,
• 5 un değirmeni,
• 5 buharlı un değirmeni ile daha öne adlarını verdiğim:
• 6 konsolosluk ile 19 konsolos ve konsolos vekili,
• 14 avukat,
• 24 doktor,
• 5 dişçi (diş hekimi),
• 15 eczacı,
• 41 zeytinyağı tüccarı,
• 15 sabun tüccarı,
• 11 zeytinyağı sıkımhanesi,
• 1 zeytinyağı fabrikası,
• 24 buharlı sıkımhane,
• 49 tabakhane,
• 16 deri ihracat ve ithalatçısı,
• 15 bakkal ve
• 6 şekerlemeci

Ayvalık'ta "meleki iştigal" ettiklerini ve "L'Indicateur Ottoman"a da reklam verdiklerini söyleyebiliriz.

1881-1922 yılları arasında çalışan tüccarların adları şöyledir:

Adamandiadès (A.)

Adamandiadès (D.)

Albani Kardeşler

Ambazadellis (S.G.)

Amira

Amorina

Athanassi

Badavo (A.)

Baroutti (G.)

Baroutti (N.)

Baxevanelli Kardeşler

Caldis Kardeşler

Caramano

Cazasis (N.M.)

Catsacoulis (A.P.)

Christidi (G.)

Christodoulous (G.)

Cokinaris (C.)

Cochini (A.)

Cokinesi

Comninos (G.)

Condis (D.)

Cotta (B.)

Courachanis (P.)

Couyoumdzelli (A.)

Dadioti (D.)

Dadioti (K.)

Dimitrakeli (N.)

Dimitrakoli

Garbi (A.)

Garbi (C.)

Georgalas (A.)

Georgalas (C.)

Georgalas Kardeşler

Gonata (D.A.)

Gonata (N.)

Goutta (A.)

Hadji (A.)

Hadji (D.)

Hadji (Y.)

Karakatchani Kardeşler

Kassapis (G.)

Kerestedji (B.)

Limbussi (E.)

Malegli (D.)

Malelis (G.)

Malelis Kardeşler

Marino Kardeşler

Marinos (L.)

Melos (M.)

Mitilineli (S.)

Mitilyneos (E.)

Moraïteli (A.G.)

Moriano

Nakellis (A.)

Nakellis (C.)

Niania (C.)

Paliovoda Kardeşler

Pandazeli

Panelli (E.)

Papamarcos (G.)

Pappastavros (E.)

Petridès (A.)

Pignirli (N.K.)

Prève (H.)

Prève (L.)

Rasco

Sapunzouglu (N.P.)

Sevasto (G.D.)

Sevasto (S.)

Sighanos (D.)

Sighanos (G.)

Stronghilli (M.)

Théodorou (A.)

Théologlou Kardeşler

Tzakoudelis

Valsamakis (S.)

Xenakis (C.D.)

Yalandelis (S.)

Yiarlos (A.)

Zervelli (E.K.)

Burada adları sayılan tüccarlar içinde en uzun çalışanlar Caldis kardeşler ile Moraïteli (A.G.) olmuştur. Bu kişilerin adları 1881-1922 arasındaki her yıllıkta bulunmaktadır. Bunları, 1882-1922 yılları arasında Adamandiadès (A.) ile 1889-1922 yılları arasında adı ile karşılaşılan Catsacoulis (A.P.) izlemektedir.

Diğer tüccarların adları ile 1 ile 10 yıl arasındaki yıllıklarda karşılaşmaktayız. Bunlara ilişkin tablo (tablo.01)'de sunulmaktadır.

(tablo.01) 1881-1922 yılları arasında hizmet veren tüccarların listesi.
(kaynak: SALT Araştırma)

.: büyütmek için tabloya basınız :.

---

KAYNAKÇA

Köksal, H.K. (2024).

Élisée Reclus'un 1884 yılı Ayvalık'ı, 31 Mayıs 2024.

son erişim tarihi: 31 Mayıs 2024.

Psarros, D.E. (2017).

Το Αιβαλι kαι η Μικρασιατικη Αιολιδα, (εκδ.) Κωστουλα Σκλαβενιτη, Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικης Τραπεζης, Αθηνα.

Reclus, É. (1884).

Nouvelle géographie universelle: la terre et les hommes. Vol. 9, Paris: Librairie Hachette.