1975 - Ateş Böceği

Süre: 73 dakika | IMDB Puanı: 7.0/10.0 (7.0/10.0)

 

Yönetmen

   Osman Fahir Seden

Senaryo

   Ahmet Üstel

Yapımcı

    Hasan Gürkan

    İrfan Ünal

Oyuncular:

    Tarık Akan (Tarık)

    Necla Nazır (Necla)

    Hulusi Kentmen (Dede)

    Renan Fosforoğlu (Mahmut)

    Muharrem Gürses (Necla'nın babası)

    Mehtap Ar (Jale)

    Tevfik Şen (Eroin kaçakçıları lideri)

    İbrahim Uğurlu (Eroin kaçakçısı)

    İbrahim Kurt (Eroin kaçakçısı)

    Abdi Algül (Eroin kaçakçısı)

    Mehmet Yağmur (Eroin kaçakçısı)

    Osman F. Seden (Vatandaş)   

    Ahmet Kostarika [Turgutlu] (Vatandaş)

    Ali Demir (Vatandaş)

    Hamit Haskabal [Has] (Yankesici)

    Resit Çildam (Trakyalı köylü)

    Bahri Ateş (Trakyalı köylü) 

    Hakki Kıvanç (Polis)

    Ramazan Akboğa (Polis)

    Mustafa Yavuz (Taksici)

    Giray Alpan

    Osman Çoban (Benzinci)

    Kenan Karagöz

    Memduh Karakaş

    Mustafa Doğan

    Dolgan Sezer (Şarkıcı)

    Fatoş Balkır

    Ahmet Karaca

    Kudret Karadağ

    Hikmet Karagöz

    Akif Kılman

    Mehmet Uğur

    İhsan Özenç (İcra memuru)

    Süha Doğan (Kumarbaz)

Müzik 

    İsmail Kalkan

    Necip Sarıcıoğlu

Görüntü yönetmeni 

    Kaya Ererez

Kamera

    Yusuf Avcı

    Erdoğan Ererez

Konu:

Filmi, sayın Ömer Kazım İnce'nin 10 Nisan 2025 tarihli bir iletisi ile öğrendim (foto.02). Ömer Bey'in yardımıyla, "Ayvalık'ta çekilen Türk filmleri koleksiyonum" üçünü hâla izleyemediğim, 43 filme çıkmış oldu (foto.02).

(foto.02) Ömer Kazım İnce'nin 10 Nisan 2025 tarihli iletisi.
(kaynak: kaankoksal.blogspot.com)

Konuyu yazmaya çalışırken, bu işi benden "çok daha iyi yapan" ve bu filmi daha önce izleyen sayın Gürkan Kılıçaslan'ın blogu ile karşılaştım (foto.03). 

(foto.03) Gürkan Kılıçaslan'ın blogu.
(kaynak: gurkankilicaslan.com)

Sayın Kılıçaslan'a bu filme dair yorumu için teşekkür eden ve blogunu kopyalayacağımı ve benim sayfalarımda yazacağımı duyuran da bir mesaj yazdım. Mesaja yanıt alamasam da, bu film için yazdıklarını sizler ile paylaşıyorum:

"... Ateş Böceği – Osman Seden (1975)

“Biz sosyal adaletçiyiz. Bak, Ecevit abimiz ne diyor: Emekçinin hakkını yememek lâzım”

Küçük dolandırıcılık numaraları için işbirliği yapan bir erkek seyyar satıcı ile bir kadın yankesicinin hikâyesi.

1970’lerin Yeşilçam’ından tipik bir romantik komedi hikâyesi. Ahmet Üstel’in senaryosunu yazdığı ve Osman Seden’in yönettiği film, adını aldığı dönemin popüler şarkısının bolca çalındığı ve 70’lerin benzer filmlerinin izinden giden bir çalışma. Komedisi yetersiz ve zaman zaman yüzeysel (hatta kaba) olan filmi çekici kılan yanı romantizmi oluyor çoğunlukla. O tarihte ilki 26, diğeri 19 yaşında olan Tarık Akan ve Necla Nazır’ın gençlik ve güzellikleri ile göz doldurduğu filmin dönemin siyasî durumunu diyaloglarına yansıtması da dikkat çekiyor. Belli bir sıcaklığı garanti eden ama yeterince işlenmemiş komedisi ile rahatsızlık da veren film, problemleri bir yana, klasik Yeşilçam eserlerinden biri olarak ilgi gösterilebilecek bir çalışma.

Ecevit’in bir sözünün tekrarından bir komedi anında adamın kadını “komprador”lukla suçlamasına veya tüm politikacılara lâf atılmasına kadar uzanan şekilde o günler için güncel olan siyasete dokundurmaları var filmin. Senaryoyu yazan Ahmet Üstel’in (yetmişli yıllarda aralıksız senaryo yazan Üstel’in hikâyelerinden sadece 1975 yılında aralarında bu filmin de bulunduğu on iki adeti filme çekilmiş!) dünya görüşünü ve bir diyalogdan anladığımız kadarı ile taraftarı olduğu takımı (Beşiktaş) yansıttığı hikâyeyi ait olduğu türün (romantik komedi) iki ana parçası açısından değerlendirdiğimizde farklı yargılara varmak mümkün film hakkında. Üstel -üstelik ustası olduğu- komedi alanında pek parlak bir sonuç üretemezken, romantizmi sahip olduğu klasik Yeşilçam havasının da katkısı ile filme asıl çekicilik katan öğe oluyor. Dönem, Türkiye toplumunun hayatına bomba gibi giren televizyonun Yeşilçam’ın iktidarına sağlam bir darbe vurduğu ve bu sinemanın da “kurtuluş”unu çoğunlukla komedi ile paketlenmiş erotik (kimi zaman da “seks” kelimesini hak eden) filmlerde aradığı yıllar. Hikâyemiz bu akımdan uzak durmuş kesinlikle ve erotizme göz kırptığı anlar da çok ama çok edepli. Örneğin Alman kadın turist, Yeşilçam’ın erotik filmlerindeki tiplemelerin aynısı ama hiçbir çıplaklık sergilenmiyor filmde. Bunun yerine filmimiz bu karakterin işte o diğer filmlerdeki benzerlerinin çağrıştırdıkları ile yetinmesini istiyor seyircinin. Bunun yanında, hikâyenin en az yarısında Tarık Akan’ın üst tarafı çıplak olarak oynadığını ve bunun da bilinçli bir tercih olduğunu söylemek gerekiyor. İstanbul’da başlayıp Trakya üzerinden İzmir’e uzanan ve finalini de İstanbul’da yapan filmde Akan’ın oyunculuk açısından hikâyeye pek asılmadığı belli (senaryo da onun karakterinden bunu pek beklememiş açıkçası) ve o da üzerine düşeni bu yolla yapmış görünüyor.

Güzin ile Baha ikilisinin 1975’te seslendirdiği ve dillerden uzun süre düşmeyen şarkılarının sık sık kulağımıza çalındığı filmde, hikâyenin bu denli sık kullandığı şarkının sözlerine hemen hiç gönderme yapmaya gerek duymamasını Yeşilçam’a özgü bir “popülariteden yararlanma” numarası olarak görmek gerekiyor. Bir kavga sahnesinde, Michael Winner’ın “Death Wish” filmi için Herbie Hancock’un bestelediği melodilerden “Suite Revenge”in -elbette telif dert edilmeden- kullanılmasını da aynı kategoriye koymalıyız kuşkusuz. Adamın işportada “mucize jilet”i satarken satıştan vazgeçmesi, iki aşığın İzmir Kordon’da sabahın erken saatinde yolu sulayan belediye aracı ile neşeli anları, o günlerin bir başka popüler ismi olan şarkıcı Ali Rıza Binboğa ve onun “Yarınlar Bizim” şarkısına sık sık yapılan göndermeler ve nostaljik İzmir görüntüleri gibi eğlenceli anları ve unsurları olan filmde komedi biraz daha üst düzeye çıkarılabilmiş ve zaman zaman rahatsız eden kaba yönlerinden kurtarılabilmiş olsa çok daha eğlenceli bir sonuçla karşı karşıya kalabilirmişiz açıkçası. Adamın kadını önemli bir konuda ikna etmek için dil döktüğü sahneler (kurgusu ve görüntüleri ile) hayli başarılı ama Osman Seden filmin genelinde aynı düzeyi tutturamamış. Senaryonun kadın karakteri bir parça daha tanıtırken, erkeği tanımamız için bir çaba göstermemesini de problemlerinin arasına eklemek gerekiyor filmin. Konuk oyuncu görünümünde olan Hulusi Kentmen’in canlandırdığı baba ile kadın arasında olduğu söylenen düşmanlığın sonraki sahnelerde nerede ise tam tersinin gösterilerek çelişkiye düşülmesi de senaryonun bir başka sıkıntısı.

Sonuç, epey sayıda klişeden nasibini almış ve yeterince ince bir hikâyeye ve yönetmenliğe sahip olmasa da sıcaklığı ile ilgi toplamayı başaran ve Akan ve Nazır ikilisinin varlıkları ile renklenen bir Yeşilçam eseri. Sinemamızın daha sonra süratle yitirdiği ve yerine başka bir şey koy(a)madığı masumiyeti hatırlatması ile de ayrıca ilgiyi hak eden bir çalışma. " (Kılıçaslan,2017)

Filmin youtube.com'daki kopyasına geçmeden, bizim kuşağı (yani 60 doğumluları) 1975 yılında "Türkçe sözlü pop müzik" ile tanıştıran sürece de değinmek lazım. Bugün hala çalınanan bu şarkılar, 1970'li yıllarda bir "patlama" yapmıştı. Müzik konusunda çok kısıtlı bilgilerim olsa da, bu yılların "politikleşmesi" ve "kaliteli Türkçe müzik" arasında bir ilişki kurulabileceğini "sanıyorum".

Bu basit ama "etkileyici" şarkının müziği Baha [Boduroğlu]'ya, sözleri ise Aysel Güler'e ait idi ve "Gençlik başımda duman (Ateş böceğim)" parçasının sözleri şöyleydi:

Aşk bahçemi süsleyen inci çiçeğim misin?

Aşk bahçemi süsleyen inci çiçeğim misin?

Gecemi aydınlatan, ateş böceğim misin?

Gecemi aydınlatan, ateş böceğim misin?

Gençlik başımda duman, ilk aşkım ilk heyecan!

Gençlik başımda duman, ilk aşkım ilk heyecan!

Kovaladıkça kaçan, ateş böceğim misin?

Kovaladıkça kaçan, ateş böceğim misin?

Bahar dalında yaprak, yıldızdan daha parlak.

Bahar dalında yaprak, yıldızdan daha parlak.

Gözyaşımdan yuvarlak, ateş böceğim misin?

Gözyaşımdan yuvarlak, ateş böceğim misin?

Gençlik başımda duman, ilk aşkım ilk heyecan!

Gençlik başımda duman, ilk aşkım ilk heyecan!

Kovaladıkça kaçan, ateş böceğim misin?

Kovaladıkça kaçan, ateş böceğim misin?

Doğmayan güneşimsin, rüyalarda eşimsin!

Doğmayan güneşimsin, rüyalarda eşimsin!

Sevgilim söylermisin, ateş böceğim misin?

Sevgilim söylermisin, ateş böceğim misin?

Gençlik başımda duman, ilk aşkım ilk heyecan!

Gençlik başımda duman, ilk aşkım ilk heyecan!

Kovaladıkça kaçan, ateş böceğim misin?

Kovaladıkça kaçan, ateş böceğim misin?

Ben ilerde kaldırabilirler diye parçayı kendi alanımdan bir kez daha yayımlamak istiyorum:

Filme gelince... "Şeytan sofrası"nın, "Sefa caddesi"nin, "Sarmısak yolu"nun, "Paşa Limanı"nın, -sanırım- "meydan"ın 1975 yılını görebileceğiniz filmi youtube.com ortamından izlemek için aşağıdaki linke "tıklayın". 

İyi seyirler.

1975 yapımı Aşk Böceği filmini "youtube.com"dan izlemek için tıklayın.

---

KAYNAKÇA

Kılıçaslan, G. (30 Nisan 2017).

Ateş Böceği – Osman Seden (1975).

son erişim tarihi: 13 Hisan 2025.